ವಿಜಯನಗರ:ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ ಸ್ಥಾಪನೆಯಾಗುವ ಪೂರ್ವದಲ್ಲೇ ಹಂಪಿಯಲ್ಲಿ ತಾಯಿ ಭುವನೇಶ್ವರಿಯ ದೇಗುಲವಿತ್ತು ಎಂಬುದನ್ನು ಪೌರಾಣಿಕ ಹಾಗೂ ಚಾರಿತ್ರಿಕ ದಾಖಲೆಗಳು ಸಾರುತ್ತವೆ. ಕನ್ನಡಾಭಿಮಾನ ಮೂಡಿಸಲು ಹಂಪಿಯ ಭುವನೇಶ್ವರಿ ದೇವಿಯನ್ನು ನಾಡದೇವತೆಯೆಂದೇ ಸ್ವೀಕರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಹಂಪಿಯೇ ತಾಯಿ ಭುವನೇಶ್ವರಿಯ ತವರು ಎಂದು ಹಲವು ದಾಖಲೆಗಳಿಂದ ಸಾಬೀತಾಗಿದೆ.
ಕನ್ನಡ ತಾಯಿಯನ್ನು ಭುವನೇಶ್ವರಿ ಎಂದೇ ಕರೆಯುವ ವಾಡಿಕೆ. ಈ 'ಭುವನೇಶ್ವರಿ'ಯ ಕಲ್ಪನೆ ಎಲ್ಲಿಂದ ಬಂತು? ನಮ್ಮ ನಾಡ ತಾಯಿ ಭುವನೇಶ್ವರಿಯೇ ಏಕೆ? ಈಕೆಯ ಮೂಲ ನೆಲೆ ಎಲ್ಲಿದೆ? ಎಂದು ಸಂಶೋಧಕರ ಶೋಧನೆಯಲ್ಲಿ ಹಂಪಿಯ ಶ್ರೀ ಭುವನೇಶ್ವರಿ ದೇವಿ ಹಾಗೂ ಪಂಪಾಂಬಿಕೆ ದೇಗುಲಗಳನ್ನು ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಪೂರ್ವದಲ್ಲೇ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಜಾನಪದ, ಸಾಹಿತ್ಯ ಹಾಗೂ ಚಾರಿತ್ರಿಕ ದಾಖಲೆಗಳು ಸಾಕ್ಷೀಕರಿಸುತ್ತವೆ.
ತಾಯಿ ಭುವನೇಶ್ವರಿ ಕನ್ನಡದ ತಾಯಿ ಎಂಬ ನಂಬಿಕೆಯೊಂದಿಗೆ ಆಲೂರು ವೆಂಕಟರಾವ್ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ಸಾಹಿತಿಗಳು ಹಿಂದೊಮ್ಮೆ ಹಂಪಿಯಿಂದಲೇ ನಾಡು-ನುಡಿ ರಕ್ಷಣೆಯ ಹೋರಾಟ ಆರಂಭಿಸಿದ್ದರು. ಏಕೀಕರಣದ ಪೂರ್ವದಲ್ಲೇ ಕನ್ನಡಾಭಿಮಾನ ಎಲ್ಲೆಡೆ ಮೊಳಗಿಸಲು ಶಾಂತಕವಿಗಳು ಶ್ರೀ ವಿದ್ಯಾರಣ್ಯ ವಿಜಯ ಎಂಬ ಕೃತಿ ರಚಿಸಿದರು. ಈ ಕೃತಿ ಹಂಪಿ, ತಾಯಿ ಭುವನೇಶ್ವರಿ ಹಾಗೂ ನಾಡು-ನುಡಿ ಬಗ್ಗೆ ಅಭಿಮಾನ ಮೂಡಿಸುವಲ್ಲಿ ಮಹತ್ವದ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ಹಾಗೇ ಚಳವಳಿಗಾರ ದೊಡ್ಡಮೇಟಿ ಅಂದಾನಪ್ಪನವರು ಭುವನೇಶ್ವರಿ ಸ್ತುತಿ ರಚಿಸಿದರು. ಹಂಪಿಯೇ ತಾಯಿ ಭುವನೇಶ್ವರಿಯ ಮೂಲ ನೆಲೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಸ್ಮರಿಸಲೆಂದೇ 1991-92ರಲ್ಲಿ ಹಂಪಿ ಕನ್ನಡ ವಿವಿಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಗಿದೆ. ಕನ್ನಡ ವಿವಿಯ ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕರು ಹಾಗೂ ಸಂಶೋಧಕರು, ತಾಯಿ ಭುವನೇಶ್ವರಿ ಕುರಿತು ನಡೆಸಿದ ಹಲವು ಸಂಶೋಧನೆಗಳು ಗಮನಸೆಳೆಯುತ್ತವೆ.
ಭುವನೇಶ್ವರಿಗೆ ನಿತ್ಯ ಪೂಜೆ: ಹಂಪಿಯ ಶ್ರೀ ಪಂಪಾವಿರೂಪಾಕ್ಷೇಶ್ವರ ದೇಗುಲದ ಆವರಣದಲ್ಲಿರುವ ಕನ್ನಡದ ಮಾತೆ ಭುವನೇಶ್ವರಿ ದೇವಿಗೆ ನಿತ್ಯಪೂಜೆ ಸಲ್ಲಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕನ್ನಡ ರಾಜ್ಯೋತ್ಸವ, ನಾನಾ ಜಯಂತಿ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಜಿಲ್ಲೆ ಸೇರಿದಂತೆ ಬಳ್ಳಾರಿ, ಕೊಪ್ಪಳ ಸೇರಿ ಇತರೆ ಜಿಲ್ಲೆಗಳ ಸಂಘಟನೆಗಳು, ಇಲ್ಲಿಂದಲೇ ಜ್ಯೋತಿ ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಹೋಗುವ ಪರಿಪಾಠವಿದೆ. ಕನ್ನಡದ ಸಾಕ್ಷಿಪ್ರಜ್ಞೆಯಾಗಿ ತಾಯಿ ಭುವನೇಶ್ವರಿ ಹಂಪಿಯಲ್ಲಿ ನೆಲೆ ನಿಂತಿದ್ದಾಳೆ ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ ಕನ್ನಡ ವಿವಿಯ ಸಂಶೋಧಕರು.