ಹೈದರಾಬಾದ್:ಪ್ರಧಾನಿ ನರೇಂದ್ರ ಮೋದಿ ಅವರು ಇಂದು ನೂತನ ಸಂಸತ್ ಭವನವನ್ನು ಉದ್ಘಾಟಿಸಿದರು. ಮೋದಿ ಅವರ ಮಹಾತ್ವಾಕಾಂಕ್ಷೆಯ 20 ಸಾವಿರ ಕೋಟಿ ರೂ. ವೆಚ್ಚದ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ವಿಸ್ತಾ ಯೋಜನೆಯ ಭಾಗವಾಗಿ ನೂತನ ಸಂಸತ್ ನಿರ್ಮಾಣಗೊಂಡಿದೆ.ದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿರುವ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ವಿಸ್ತಾ 3.2 ಕಿ.ಮೀ ವಿಸ್ತಾರವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಇದು ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ಭವನ, ಸಂಸತ್ ಭವನ, ಉತ್ತರ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಬ್ಲಾಕ್, ಇಂಡಿಯಾ ಗೇಟ್ ಮತ್ತು ನ್ಯಾಷನಲ್ ಆರ್ಕೈವ್ಸ್ ಸೇರಿದಂತೆ ವಿವಿಧ ಪ್ರಮುಖ ರಚನೆಗಳಿಗೆ ನೆಲೆಯಾಗಿದೆ. ಈ ಐಕಾನಿಕ್ ಕಟ್ಟಡಗಳನ್ನು 1931 ರ ಹೊಸ ರಾಜಧಾನಿ ಉದ್ಘಾಟನೆಯ ಮೊದಲು ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ.
ಏನಿದು ಸೆಂಟ್ರಲ್ ವಿಸ್ತಾ ಯೋಜನೆ?:ಪ್ರಸ್ತಾವಿತ ಯೋಜನೆಯು ಹಳೆಯ ಮತ್ತು ಹೊಸ ಸಂಸತ್ತಿನ ಕಟ್ಟಡಗಳು, ಅನೆಕ್ಸ್ ಕಟ್ಟಡಗಳು, ಪಾರ್ಲಿಮೆಂಟ್ ಲೈಬ್ರರಿ ಮತ್ತು ಸಂಸದರ ಚೇಂಬರ್‌ಗಳ ಸಮೂಹವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ಶಾಸಕಾಂಗ ಎನ್‌ಕ್ಲೇವ್‌ನ ರಚನೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಕೇಂದ್ರ ದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿನ ವಿವಿಧ ಕಟ್ಟಡಗಳಲ್ಲಿರುವ ಅನೇಕ ಕಚೇರಿಗಳನ್ನು ಸೆಂಟ್ರಲ್ ವಿಸ್ತಾದಲ್ಲಿ ಹೊಸದಾಗಿ ನಿರ್ಮಾಣವಾಗಲಿರುವ ಕಟ್ಟಡಕ್ಕೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಲು ಕೈಗೆತ್ತಿಕೊಂಡ ಯೋಜನೆಯಾಗಿದೆ. ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರದ ಹಲವಾರು ಕಚೇರಿಗಳು ವಿವಿಧ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಚದುರಿ ಹೋಗಿವೆ. ಈ ಕಚೇರಿಗಳಲ್ಲಿ ಹಲವು ಹೆಚ್ಚಿನ ಮೊತ್ತದ ಬಾಡಿಗೆ ಕಟ್ಟಡಗಳಲ್ಲಿವೆ. ಸೆಂಟ್ರಲ್ ವಿಸ್ತಾ ಯೋಜನೆ ಸಂಪೂರ್ಣಗೊಂಡ ಬಳಿಕ ಈ ಎಲ್ಲಾ ಕಚೇರಿಗಳನ್ನು ಒಂದೇ ಸ್ಥಳಕ್ಕೆ ವರ್ಗಾಯಿಸಲು ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರ ಮುಂದಾಗಲಿದೆ.
ಸೆಂಟ್ರಲ್ ವಿಸ್ತಾದ ಪ್ರಮುಖ ಯೋಜನೆಗಳು ಹೀಗಿವೆ..
ಕರ್ತವ್ಯ ಪಥ:ಹಿಂದೆ ರಾಜಪಥ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಕರ್ತವ್ಯ ಪಥವನ್ನು ವೈಸ್‌ರಾಯ್ ಹೌಸ್‌ಗೆ ಹೋಗುವ ಭವ್ಯವಾದ ವಿಧ್ಯುಕ್ತ ಮಾರ್ಗವಾಗಿ ಮತ್ತು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ರಾಜ್‌ನ ಸಂಕೇತವಾಗಿ ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಲಾಗಿದೆ. ವಾಷಿಂಗ್ಟನ್‌ನ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಮಾಲ್ ಮತ್ತು ಪ್ಯಾರಿಸ್‌ನ ಅವೆನ್ಯೂ ಡಿ ಚಾಂಪ್ಸ್-ಎಲಿಸೀಸ್‌ನಿಂದ ಸ್ಫೂರ್ತಿ ಪಡೆದ ಇದು 3 ಕಿ.ಮೀ ಗಳಷ್ಟು ವ್ಯಾಪಿಸಿದೆ. ಮರಗಳು, ಹುಲ್ಲುಹಾಸು, ಔಪಚಾರಿಕ ಉದ್ಯಾನಗಳು ಮತ್ತು ನೀರಿನ ಕಾಲುವೆಗಳಿಂದ ಸುತ್ತುವರಿದಿದೆ.
ಭಾರತದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ನಂತರ, ರಸ್ತೆಯ ಹೆಸರುಗಳನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸಲಾಯಿತು. ಕಿಂಗ್ಸ್ ವೇ ರಾಜಪಥವಾಗಿ ಮಾರ್ಪಟ್ಟಿತು. ಈಗ ಇದನ್ನು ಕರ್ತವ್ಯ ಪಥ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಕ್ವೀನ್ಸ್ ವೇ ಜನಪಥ ಆಗಿ ಮಾರ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ವೈಸರಾಯ್ ಹೌಸ್ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ಭವನವಾಗಿ ರೂಪಾಂತರಗೊಂಡಿತು. ಅಖಿಲ ಭಾರತ ಯುದ್ಧ ಸ್ಮಾರಕವು ಇಂಡಿಯಾ ಗೇಟ್ ಆಗಿ ಮಾರ್ಪಟ್ಟಿತು. ಇದು ಭಾರತೀಯ ಗಣರಾಜ್ಯದ ಎಲ್ಲಾ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಚಿಹ್ನೆಗಳಾಗಿವೆ. ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ನಂತರ ಕರ್ತವ್ಯ ಪಥಕ್ಕೆ ಮಾರ್ಪಾಡುಗಳನ್ನು ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಹೆಚ್ಚಿದ ದಟ್ಟಣೆಯನ್ನು ಸರಿಹೊಂದಿಸಲು ಉತ್ತರ-ದಕ್ಷಿಣ ಸಂಪರ್ಕವನ್ನು ಸುಧಾರಿಸಲು ರಫಿ ಅಹ್ಮದ್ ಕಿದ್ವಾಯಿ ಮಾರ್ಗ ಎಂಬ ಅಡ್ಡ ರಸ್ತೆಯನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲಾಯಿತು. ಅದೇನೇ ಇದ್ದರೂ, ಕರ್ತವ್ಯ ಪಥ ಇಂದಿಗೂ ಪ್ರಮುಖ ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ಇದು ವಾರ್ಷಿಕ ಗಣರಾಜ್ಯೋತ್ಸವ ಪರೇಡ್, ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮತ್ತು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಆಯೋಜಿಸುತ್ತದೆ. ನಾಗರಿಕ ಉದ್ಯಾನವಾಗಿ ಪ್ರವಾಸಿಗರನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸುತ್ತದೆ.
ಸಾಮಾನ್ಯ ಸಚಿವಾಲಯ: ಪ್ರಸ್ತುತ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ವಿಸ್ತಾವು 39 ಸಚಿವಾಲಯಗಳಿಗೆ ಅವಕಾಶ ಕಲ್ಪಿಸಿದರೆ, ಸರಿಸುಮಾರು 12 ಸಚಿವಾಲಯಗಳು ವಿಸ್ತಾದ ಹೊರಗೆ ಕಚೇರಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. ಸಮನ್ವಯ, ಸಹಯೋಗ ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಎಲ್ಲಾ 51 ಸಚಿವಾಲಯಗಳನ್ನು ಒಂದೇ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಕ್ರೋಢೀಕರಿಸುವುದು ಯೋಜನೆಯಾಗಿದೆ. ಪ್ರಸ್ತಾವಿತ ಕಚೇರಿ ಸ್ಥಳಗಳು ಆಧುನಿಕ ತಾಂತ್ರಿಕ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳು, ಸಾಕಷ್ಟು ಸ್ಥಳಾವಕಾಶ ಮತ್ತು ಸೌಕರ್ಯಗಳೊಂದಿಗೆ ಸುಸಜ್ಜಿತವಾಗಿರುತ್ತವೆ.
ಸೆಂಟ್ರಲ್ ವಿಸ್ತಾದಲ್ಲಿ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಕಟ್ಟಡಗಳನ್ನು ಸಮಕಾಲೀನ ಕಚೇರಿ ರಚನೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಸರಿಸುಮಾರು 54,000 ಸಿಬ್ಬಂದಿಗೆ ಅವಕಾಶ ಕಲ್ಪಿಸುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಸಚಿವಾಲಯಗಳು/ಇಲಾಖೆಗಳ ಪ್ರಸ್ತುತ ಮತ್ತು ಭವಿಷ್ಯದ ಅವಶ್ಯಕತೆಗಳನ್ನು ಪೂರೈಸುತ್ತದೆ.
ತಡೆ ರಹಿತ ಸಂಪರ್ಕವನ್ನು ಸುಲಭಗೊಳಿಸಲು, ಸ್ವಯಂಚಾಲಿತ ಭೂಗತ ಜನರ ಸಾಗಣೆ, ಓವರ್‌ಗ್ರೌಂಡ್ ಶಟಲ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ವಾಕ್‌ವೇಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ಸಮಗ್ರ ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್ ಈ ಎಲ್ಲಾ ಕಚೇರಿಗಳನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸುತ್ತದೆ. ರಾಜಪಥದ ಎರಡೂ ಬದಿಯಲ್ಲಿರುವ ಉದ್ಯೋಗ ಭವನ, ನಿರ್ಮಾಣ ಭವನ, ಕೃಷಿ ಭವನ, ಶಾಸ್ತ್ರಿ ಭವನ, ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಸ್ತುಸಂಗ್ರಹಾಲಯ, ಉಪಾಧ್ಯಕ್ಷರ ನಿವಾಸ, ಇತ್ಯಾದಿಗಳಂತಹ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಕೇಂದ್ರ ಸಚಿವಾಲಯದ ಕಚೇರಿಗಳ ಪುನರಾಭಿವೃದ್ಧಿ ಈ ಹೊಸ ಕಟ್ಟಡಗಳ ರಚನೆಗೆ ಕಾರಣವಾಗುತ್ತದೆ.
ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕ ಎನ್ಕ್ಲೇವ್:ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿಗಳ ಕಾರ್ಯಾಲಯವು (PMO) ಸೌತ್ ಬ್ಲಾಕ್‌ನ ಹಿಂದೆ ಇರುವ ಪ್ಲಾಟ್ 36 ಮತ್ತು 38 ರ ಆವರಣದಲ್ಲಿರುವ ಹೊಸ ಕಚೇರಿಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಳ್ಳಲು ಸಿದ್ಧವಾಗಿದೆ. ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿಗಳ ಭದ್ರತೆಯ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯುತ ನಿಯೋಜಿತ ಪ್ರಾಧಿಕಾರದ ಸಹಯೋಗದೊಂದಿಗೆ ಹೊಸ ಕಚೇರಿಯ ಭದ್ರತಾ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳ ವಿನ್ಯಾಸವನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.
ಹೆಚ್ಚುವರಿಯಾಗಿ, ಕ್ಯಾಬಿನೆಟ್ ಸೆಕ್ರೆಟರಿಯೇಟ್, ನ್ಯಾಷನಲ್ ಸೆಕ್ಯುರಿಟಿ ಕೌನ್ಸಿಲ್ ಸೆಕ್ರೆಟರಿಯೇಟ್ (ಎನ್‌ಎಸ್‌ಸಿಎಸ್), ಮತ್ತು ವಿದೇಶಾಂಗ ವ್ಯವಹಾರಗಳ ಸಚಿವಾಲಯದ ಹೈದರಾಬಾದ್ ಹೌಸ್‌ಗೆ ಹೋಲುವ ಕಾನ್ಫರೆನ್ಸಿಂಗ್ ಸೌಲಭ್ಯವೂ ಸಹ PMOಗೆ ಸಮೀಪದಲ್ಲಿದೆ. ಒಟ್ಟಾರೆಯಾಗಿ, ಈ ಘಟಕಗಳು 'ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕ ಎನ್ಕ್ಲೇವ್' ಎಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲ್ಪಡುತ್ತವೆ.
ಟೆಂಟ್ಗಳ ಸ್ಥಳಾಂತರ: 2ನೇ ಮಹಾಯುದ್ಧದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾದ ಟೆಂಟ್ಗಳು ಸೈನ್ಯಕ್ಕೆ ಅಶ್ವಶಾಲೆ ಮತ್ತು ಬ್ಯಾರಕ್‌ಗಳಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿದವು. ಪ್ರಸ್ತುತ, ಡಿಫೆನ್ಸ್ ಹಟ್‌ಮೆಂಟ್‌ಗಳು L ಮತ್ತು M ಬ್ಲಾಕ್‌ಗಳು, A ಮತ್ತು B ಬ್ಲಾಕ್‌ಗಳು, ಪ್ಲಾಟ್ ನಂ. 36, 38, ಜೋಧ್‌ಪುರ ಹೌಸ್ ಮತ್ತು ಜಾಮ್‌ನಗರ್ ಹೌಸ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಇತರ ಸಚಿವಾಲಯಗಳ ಕಟ್ಟಡಗಳನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿಕೊಂಡಿವೆ. ಇದು ಸೆಂಟ್ರಲ್ ವಿಸ್ತಾದ ಸುಮಾರು 90 ಎಕರೆಗಳನ್ನು ವ್ಯಾಪಿಸಿದೆ. ಈ ಕಟ್ಟಡಗಳನ್ನು ಸೆಂಟ್ರಲ್ ವಿಸ್ತಾದಲ್ಲಿ ವಿವಿಧ ಕಚೇರಿಗಳ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೆ ಮೀಸಲಿಡಲಾಗಿದೆ.
ಪ್ರಸ್ತುತ ಟೆಂಟ್ಗಳಲ್ಲಿ ಇರುವ ಕಚೇರಿಗಳನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ಆಧುನಿಕ ಮತ್ತು ಶಾಶ್ವತ ಕಟ್ಟಡಗಳಿಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಲಾಗುವುದು. ಈ ನಿಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ, ಕಸ್ತೂರಬಾ ಗಾಂಧಿ ಮಾರ್ಗ ಮತ್ತು ಆಫ್ರಿಕಾ ಅವೆನ್ಯೂದಲ್ಲಿ ಎರಡು ರಕ್ಷಣಾ ಕಚೇರಿ ಸಂಕೀರ್ಣಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. ಪ್ರಸ್ತುತ ಡಿಫೆನ್ಸ್ ಹಟ್‌ಮೆಂಟ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿರುವ ಅಧಿಕಾರಿಗಳಿಗೆ ಸುರಕ್ಷಿತ ಮತ್ತು ಕ್ರಿಯಾತ್ಮಕ ಕಚೇರಿಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ.
ಪ್ರಸ್ತುತ ಈ ಟೆಂಟ್ಗಳಲ್ಲಿರುವ ಎಲ್ಲಾ ರಕ್ಷಣಾ ಸಿಬ್ಬಂದಿ ಮತ್ತು ಸೌಲಭ್ಯಗಳನ್ನು ಕೆಜಿ ಮಾರ್ಗ ಮತ್ತು ಆಫ್ರಿಕಾ ಅವೆನ್ಯೂದಲ್ಲಿನ ಹೊಸ ಕಟ್ಟಡಗಳಿಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರದ ಸಚಿವಾಲಯಗಳು/ಇಲಾಖೆಗಳ ಕಚೇರಿಗಳು ಆಕ್ರಮಿಸಿಕೊಂಡಿರುವ 10% ಕ್ಕಿಂತ ಕಡಿಮೆ ಟೆಂಟ್ಗಳನ್ನು ಜೋಧ್‌ಪುರ ಹೌಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿರುವ ಜಾಗಕ್ಕೆ ತಾತ್ಕಾಲಿಕವಾಗಿ ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಈ ಕಚೇರಿಗಳನ್ನು ಅವರ ಪೋಷಕ ಸಚಿವಾಲಯ/ಇಲಾಖೆ ಜತೆಗೆ ಅವುಗಳ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ವಿಸ್ಟಾ ಕಟ್ಟಡಗಳಿಗೆ ವರ್ಗಾಯಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.