ಗಿಲ್ಗಿಟ್-ಬಾಲ್ಟಿಸ್ತಾನವನ್ನು ತನ್ನ ಐದನೇ ಪ್ರಾಂತ್ಯವನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವ ಮೂಲಕ ಕಾಶ್ಮೀರದ ಮೇಲೆ ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ರಾಜಕೀಯ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸುವ ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ಉದ್ದೇಶಗಳನ್ನು ಕಾಶ್ಮೀರ ಮತ್ತು ಗಿಲ್ಗಿಟ್-ಬಾಲ್ಟಿಸ್ತಾನ್ (ಜಿಬಿ) ವ್ಯವಹಾರಗಳ ಸಚಿವ ಅಲಿ ಅಮೀನ್ ಗಂದಾಪುರ ಸುದ್ದಿಗಾರರ ಮುಂದೆ ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸಿದ ನಂತರ ಈ ವಿಷಯ ಬೆಳಕಿಗೆ ಬಂದಿದೆ. ಇದು ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ಐದನೇ ಪ್ರಾಂತ್ಯವನ್ನಾಗಿ ಬದಲಾಯಿಸಿದ ಬಳಿಕ ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಅಸೆಂಬ್ಲಿಯಲ್ಲಿ ಜಿಬಿಗೆ ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯವಿರುತ್ತದೆ. ಅದು ಪಿಒಕೆಯ ಇತರ ಭಾಗಕ್ಕಿಂತ ಭಿನ್ನವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಗಿಲ್ಗಿಟ್-ಬಾಲ್ಟಿಸ್ತಾನ್ ಅನ್ನು ಪ್ರಾಂತೀಯ ಮಟ್ಟಕ್ಕೆ ಏರಿಸುವುದು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಈ ಪ್ರದೇಶದ ಅಸಮಾಧಾನಗೊಂಡ ಹಳೆಯ ಸ್ವತಂತ್ರ ಪ್ರದೇಶದ ಧ್ವನಿಯನ್ನು ಅಡಗಿಸುವ ಉದ್ದೇಶವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಗಿಲ್ಗಿಟ್-ಬಾಲ್ಟಿಸ್ತಾನ್ ಅನ್ನು ಜಮ್ಮು ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರದ ಭಾಗವಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಬೇಕೆಂದು ಎಂದಿಗೂ ಅವರು ಬಯಸಲಿಲ್ಲ. ಈ ಪ್ರದೇಶವು ಜಮ್ಮು ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರದಿಂದ ತಂತ್ರವಾಗಿ ತನ್ನದೇ ಆದ ರಾಜಕೀಯ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಎಂದು ಅವರು ವಾದಿಸುತ್ತಾರೆ. ಗಿಲ್ಗಿಟ್-ಬಾಲ್ಟಿಸ್ತಾನ್ ಪ್ರದೇಶವು ಗುಲಾಬ್ ಸಿಂಗ್ ಅವರು ಬ್ರಿಟಿಷರೊಂದಿಗೆ ಸಹಿ ಮಾಡಿದ ಅಮೃತಸರ ಒಪ್ಪಂದದ ಭಾಗವಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಅದಾದ ನಂತರ ಅದು ಜಮ್ಮು ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರದ ಭಾಗವಾಯಿತು.
ಆಗ, ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶವಾದ ಗಿಲ್ಗಿಟ್ ಏಜೆನ್ಸಿಯು ತನ್ನ ಗಡಿಯನ್ನು ಮೀರಿ ಕಮ್ಯುನಿಸಂನ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಹೊಂದಲು ಪೊಲಿಟಿಕಲ್‌ ಏಜೆಂಟ್ ಮೂಲಕ ಬ್ರಿಟಿಷರಿಂದ ನೇರವಾಗಿ ಆಡಳಿತ ನಡೆಸಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಜಿಬಿ ನಾಯಕತ್ವವು ಈ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಕಾಶ್ಮೀರದೊಂದಿಗೆ ಕ್ಲಬ್ ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ಕೆಳಮಟ್ಟಕ್ಕಿಳಿಸಿದೆ ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಕಾಗದದ ಮೇಲೆ ಪತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಈ ಪ್ರದೇಶವು ಜಮ್ಮು ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರದ ಭಾಗವಾಗಿದೆ. ಆದರೆ, ಈ ಪ್ರದೇಶವು ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ಆಕ್ರಮಿತ ಕಾಶ್ಮೀರದಂತೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸ್ವಾಯತ್ತತೆಯನ್ನು ಅನುಭವಿಸಲಿಲ್ಲ.
ಪಾಕಿಸ್ತಾನ ಆಕ್ರಮಿತ ಕಾಶ್ಮೀರ (ಪಿಒಕೆ) ಪ್ರದೇಶವು ಗಿಲ್ಗಿಟ್ ಬಾಲ್ಟಿಸ್ತಾನಕ್ಕಿಂತ ಭಿನ್ನವಾಗಿ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಅಧ್ಯಕ್ಷ, ಪ್ರಧಾನಿ ಮತ್ತು ಶಾಸಕಾಂಗ ಸಭೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಇದನ್ನು ಪಾಕಿಸ್ತಾನವು ನೇರವಾಗಿ ಶಾಸಕಾಂಗ ಸಭೆಯ ಮೂಲಕ ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ಅದು 2018 ರಲ್ಲಿ ಪಾಕಿಸ್ತಾನ ತನ್ನ ಆದೇಶಗಳನ್ನು ಜಾರಿಗೊಳಿಸಿದ ನಂತರ ಅಸ್ತಿತ್ವಕ್ಕೆ ಬಂದಿತು.
ಪಿಒಕೆ ತನ್ನದೇ ಆದ ಸುಪ್ರೀಂಕೋರ್ಟ್ನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಅದು ಜಿಬಿಗೆ ಯಾವುದೇ ನ್ಯಾಯವ್ಯಾಪ್ತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ಸರ್ವೋಚ್ಚ ನ್ಯಾಯಾಲಯದ ಒಂದು ತೀರ್ಪು ಮತ್ತು ಪಾಕಿಸ್ತಾನ-ಚೀನಾ ಒಪ್ಪಂದದ ಪ್ರಕಾರ ಜಮ್ಮು & ಕಾಶ್ಮೀರದ ಅಂತಿಮ ಇತ್ಯರ್ಥವು ಪೂರ್ವನಿಯೋಜಿತವಾಗಿ ಜಿಬಿಗೆ ಅನ್ವಯಿಸುತ್ತದೆ. ಆದರೆ, ಈ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ಮತ್ತೊಂದು ಪ್ರಾಂತ್ಯವನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿದರೆ ಈ ಪ್ರದೇಶದ ಒಟ್ಟಾರೆ ರಾಜಕೀಯ ಸ್ವರೂಪ ಬದಲಾಯಿಸುತ್ತದೆ.
ಯುರೋಪಿಯನ್ ಫೌಂಡೇಶನ್ ಫಾರ್ ಸೌತ್ ಏಷ್ಯನ್ ಸ್ಟಡೀಸ್ (ಇಎಫ್‌ಎಸ್ಎಎಸ್) ಎಂಬ ಯುರೋಪಿಯನ್ ಥಿಂಕ್ ಟ್ಯಾಂಕ್, ಈ ನಿರ್ಧಾರವನ್ನು ‘ರಾವಲ್ಪಿಂಡಿ ತೆಗೆದುಕೊಂಡಿದೆ, ಇಸ್ಲಾಮಾಬಾದ್ ಅಲ್ಲ’. ರಾವಲ್ಪಿಂಡಿ ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ರೂಪಕ ಮಿಲಿಟರಿ ರಾಜಧಾನಿ ಎಂದು ಹೇಳಿದೆ.
ವಿವಾದಿತ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿನ ಆರ್ಥಿಕ ಹೂಡಿಕೆಗಳಿಂದಾಗಿ ಚೀನಾ ಜಿಬಿಯ ಸ್ಥಿತಿ ಬದಲಾವಣೆಯನ್ನು ಮುಂದಿಡುತ್ತಿದೆ ಎಂದು ಹಲವರು ವಾದಿಸುತ್ತಾರೆ. ಚೀನಾದ ಪ್ರಮುಖ ವ್ಯಾಪಾರ ಮಾರ್ಗವಾದ ಚೀನಾ-ಪಾಕಿಸ್ತಾನ ಆರ್ಥಿಕ ಕಾರಿಡಾರ್ (ಸಿಪಿಇಸಿ) ಜಿಬಿ ಮೂಲಕ ಹಾದುಹೋಗುತ್ತದೆ, ಇದು ಅವಿಭಜಿತ ಜಮ್ಮು ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರದ ಭಾಗವಾಗಿ ಗುರುತಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಪಂಡಿತ್ ಜವಾಹರ್ ಲಾಲ್ ನೆಹರು ಕಾಶ್ಮೀರ ಸಮಸ್ಯೆಯನ್ನು ವಿಶ್ವಸಂಸ್ಥೆಗೆ ಕೊಂಡೊಯ್ಯುತ್ತಿರುವಾಗ ಈಗಿನ ಗಿಲ್ಗಿಟ್-ಬಾಲ್ಟಿಸ್ತಾನ್‌ನ ಗಿಲ್ಗಿಟ್ ಏಜೆನ್ಸಿಯನ್ನು ವಿವಾದದಲ್ಲಿರುವ ರಾಜ್ಯದ ಭಾಗವಾಗಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ್ದರು.