હૈદરાબાદ: હડકવા એ એક ઝૂનોટિક રોગ છે જેના માટે લોકો સામાન્ય રીતે માત્ર કૂતરા કરડવાને જ કારણ માને છે. પરંતુ મોટાભાગના લોકો જાણતા નથી કે કેટલીકવાર અન્ય પ્રાણીઓના કરડવાથી પણ હડકવા થઈ શકે છે. વિશ્વ હડકવા દિવસ દર વર્ષે 28 સપ્ટેમ્બરના રોજ ઉજવવામાં આવે છે, જેનો ઉદ્દેશ્ય સામાન્ય લોકોને હડકવા સંબંધિત હકીકતો વિશે જાગૃત કરવા અને આ રોગના કારણો અને નિદાન વિશે માહિતી ફેલાવવાના હેતુથી કરવામાં આવે છે. આ વર્ષે આ ખાસ પ્રસંગ ‘One for all, All for one’ થીમ પર ઉજવવામાં આવી રહ્યો છે.
હડકવા અન્ય પ્રાણીઓના કરડવાથી પણ થઈ શકે છે: હડકવા એવું જરૂરી નથી કે, આવું માત્ર કૂતરા કરડવાથી જ થાય. તે બિલાડીઓ, વાંદરા, ફેરેટ્સ, બકરા, ચામાચીડિયા, બીવર, શિયાળ અને રેકૂન્સ સહિતના કેટલાક અન્ય પ્રાણીઓના કરડવાથી પણ થઈ શકે છે. જો કે, મોટાભાગના કિસ્સાઓમાં, તે ચેપગ્રસ્ત કૂતરાઓ દ્વારા કરડવાથી થાય છે. હડકવાના વાયરસ ચેપગ્રસ્ત પ્રાણીઓની લાળમાં જોવા મળે છે. જ્યારે ચેપગ્રસ્ત પ્રાણી કોઈને કરડે છે અથવા તેની લાળ સ્ક્રેચ અથવા અન્ય કોઈપણ માધ્યમથી વ્યક્તિની ત્વચામાં પ્રવેશે છે, ત્યારે વાયરસ વ્યક્તિને તેના પ્રભાવ હેઠળ લઈ જાય છે.
હડકવા અને તેને લગતા આંકડા:આરોગ્ય સંબંધિત વિવિધ વેબસાઇટ્સ પર ઉપલબ્ધ માહિતી અનુસાર, દર વર્ષે વિશ્વભરમાં હડકવાના કારણે અંદાજે 55,000 થી 60,000 માનવ મૃત્યુ થાય છે. જો હડકવાથી થતા મૃત્યુના આંકડાઓ પર વિચાર કરીએ તો ભારતમાં દર વર્ષે લગભગ 20,000 લોકો આ કારણોસર જીવ ગુમાવે છે. જ્યારે અન્ય દક્ષિણ પૂર્વ એશિયાના દેશોમાં આ આંકડો 65% સુધી છે. હડકવા વાસ્તવમાં એક ઝૂનોટિક રોગ છે જે હડકવા નામના વાયરસથી સંક્રમિત પ્રાણીઓના કરડવાથી માણસોમાં ફેલાય છે.
આ એક જીવલેણ વાયરસ છે: એવું માનવામાં આવે છે કે એકવાર આ વાયરસની અસર મગજમાં પહોંચી જાય તો તેની સારવાર શક્ય નથી અને આ સ્થિતિમાં પીડિતનું બચવું પણ શક્ય નથી. તબીબોના મતે, જો ચેપગ્રસ્ત પ્રાણીના કરડવાના 8 થી 10 દિવસમાં એન્ટિ-રેબીઝ રસી સહિતની જરૂરી સારવાર આપવામાં ન આવે તો તેની અસર મગજ સુધી પહોંચે છે અને કરડનાર પ્રાણી અને પીડિત બંનેનું મૃત્યુ થઈ શકે છે. તેથી, તેને ગંભીર અને જીવલેણ રોગોની શ્રેણીમાં રાખવામાં આવે છે.
હડકવાના લક્ષણો: હડકવાના જોખમને ઘટાડવા માટે, પશુ માલિકોને હંમેશા તેમના પાલતુ કૂતરા અથવા અન્ય પ્રાણીઓને હડકવા માટે રસી આપવાની સલાહ આપવામાં આવે છે, કારણ કે તે હડકવાના જોખમને નોંધપાત્ર રીતે ઘટાડે છે. આ વાયરસના પ્રભાવમાં આવ્યા પછી, પીડિતમાં લક્ષણો દેખાવા માટે સમય લાગે છે. તે જ સમયે, જ્યારે લક્ષણો દેખાવાનું શરૂ થાય છે, ત્યારે ખૂબ જ પ્રારંભિક તબક્કામાં તે મોટે ભાગે ફલૂ જેવા હોય છે. પરંતુ જ્યારે વાયરસની અસર ગંભીર બને છે, ત્યારે પીડિતમાં ન્યુરોલોજીકલ લક્ષણો દેખાવા લાગે છે, જેમાં ક્યારેક પીડિતનું વર્તન પણ આક્રમક બની શકે છે.
ઉદ્દેશ્ય, મહત્વ અને ઈતિહાસ: વિશ્વ હડકવા દિવસની ઉજવણી પાછળ આ રોગ વિશે જાગૃતિ ફેલાવવાનો એકમાત્ર ઉદ્દેશ્ય નથી. હકીકતમાં, હડકવાના કારણો, તેના નિદાન, ખાસ કરીને રસીકરણ અને કેટલીકવાર પ્રાથમિક સારવારને લઈને લોકોમાં ઘણી મૂંઝવણ છે. યોગ્ય સમયે તેનો ઈલાજ કરાવવાને બદલે ઘણા લોકો તેનાથી રાહત મેળવવા માટે મેલીવિદ્યા અપનાવવા લાગે છે. જેના કારણે સમયસર સારવાર ન મળવાને કારણે પીડિતાના મૃત્યુનું જોખમ પણ વધી જાય છે અને આવું માત્ર આપણા દેશમાં જ નહીં પરંતુ વિશ્વના ઘણા દેશોમાં થાય છે.
લુઇસ પાશ્ચર ડેથ એનિવર્સરીઃ આ રોગને ખતરનાક હોવાને કારણે તેને લગતી ગેરસમજોને દૂર કરવી, તેનાથી સંબંધિત મુદ્દાઓ તરફ લોકોનું ધ્યાન દોરવું અને તેની સાચી સારવાર અને તેનાથી સંબંધિત સાવચેતીઓ વિશે લોકોને જાગૃત કરવા એ પણ વિશ્વના આયોજનના મુખ્ય લક્ષ્યો છે. હડકવા દિવસ એ એક ઉદ્દેશ્ય છે. ઘણા ક્લિનિક્સ અને સંસ્થાઓ પણ આ પ્રસંગે રસીકરણ કેમ્પનું આયોજન કરે છે. વિશ્વ હડકવા દિવસ ફ્રેન્ચ જીવવિજ્ઞાની અને રસાયણશાસ્ત્રી લુઈ પાશ્ચરની પુણ્યતિથિ પર મનાવવામાં આવે છે, જેમણે પ્રથમ હડકવાની રસી વિકસાવી હતી. આ દિવસ સૌપ્રથમવાર વર્ષ 2007માં 28 સપ્ટેમ્બરના રોજ સેન્ટર ફોર ડિસીઝ કંટ્રોલ એન્ડ પ્રિવેન્શન અમેરિકા અને એલાયન્સ ફોર હડકવા નિયંત્રણ અને વિશ્વ આરોગ્ય સંસ્થા દ્વારા ઉજવવામાં આવ્યો હતો.
આ પણ વાંચો:
- World Contraception Day 2023: આજે 'વિશ્વ ગર્ભનિરોધ દિવસ', શું ગર્ભનિરોધકનો ઉપયોગ કરવો ખરેખર સલામત છે?
- World Tourism Day: આજે વિશ્વ પ્રવાસન દિવસ, વિશ્વભરના પ્રવાસન ઉદ્યોગમાં ભારતનો હિસ્સો કેટલો છે
