શું આપ જાણો છો તણાવ મગજને આ રીતે અસર કરે છે

આયોવા યુનિવર્સિટીના સંશોધકોએ એક ખતરાની શોધ કરી છે. તાજેતરના અભ્યાસ મુજબ, મગજના બે અલગ-અલગ ક્ષેત્રોને જોડતી ન્યુરલ સર્કિટ (Neural circuits) પ્રાણીઓ અને મનુષ્યો સહિત મગજને કેવી રીતે તાણ અસર કરે છે તેનું નિયંત્રણ કરે છે.

ન્યૂઝ ડેસ્ક: આપણે બધાએ કોઈક સમયે ભય અથવા ધમકીનીલકવાગ્રસ્તઅસરોનો અનુભવ કર્યો છે. આયોવા યુનિવર્સિટીના સંશોધકોએ ધમકીની પ્રતિક્રિયાના મૂળની શોધ કરી છે. મગજના (psychological stress) બે અલગ-અલગ ક્ષેત્રોને જોડતીન્યુરલ સર્કિટ(Neural circuits) એ નિયંત્રિત કરે છે કે મનુષ્ય સહિત પ્રાણીઓ તણાવપૂર્ણ પરિસ્થિતિઓમાં કેવી રીતે પ્રતિક્રિયા આપે છે, તાજેતરના અભ્યાસ મુજબ. વૈજ્ઞાનિકોએ પ્રદર્શિત કરવા માટે પ્રયોગોનો ઉપયોગ કર્યો કે કેવી રીતે ઉંદર જોખમને નિષ્ક્રિય અથવા સક્રિય રીતે પ્રતિસાદ આપે છે અને તેઓએ દરેક પ્રતિભાવને મગજના ચોક્કસ ન્યુરલ પાથવે સાથે જોડ્યો હતો.

શારીરિક અને માનસિક સ્વાસ્થ્ય: એક અલગ પ્રયોગમાં સંશોધકો ન્યુરલ સર્કિટને બદલવામાં સફળ થયા, જેના કારણે ઉંદર જોખમની લકવાગ્રસ્ત પ્રતિક્રિયા પર કાબુ મેળવી શક્યા અને તેના બદલે આક્રમક રીતે પ્રતિક્રિયા આપી. તણાવ પ્રતિભાવ સાથે ઓળખાયેલ ન્યુરલ સર્કિટ મધ્ય મગજના ડોર્સોલેટરલ પેરીએક્વેડક્ટલ ગ્રે સાથે પુચ્છ મેડીયલ પ્રીફ્રન્ટલ કોર્ટેક્સને જોડે છે. ક્રોનિક સ્ટ્રેસની જાણીતી શારીરિક અને માનસિક સ્વાસ્થ્ય અસરોને કારણે કનેક્શન અને તે તણાવને કેવી રીતે નિયંત્રિત કરે છે તે મહત્વનું છે.મનોચિકિત્સા અને મગજ વિજ્ઞાન વિભાગના સહયોગી પ્રોફેસર અને અભ્યાસના અનુરૂપ લેખક જેસન રેડલી સમજાવે છે કે, "ડિપ્રેશન અને ગભરાટના વિકાર જેવા ઘણા ક્રોનિક સ્ટ્રેસ ડિસઓર્ડર્સ સાથે સંકળાયેલા છે જેને આપણે નિષ્ક્રિય કોપિંગ બિહેવિયર્સ કહીએ છીએ." "અમે જાણીએ છીએ કે આમાંની ઘણી પરિસ્થિતિઓ જીવનના તણાવને કારણે થાય છે. આ માર્ગમાં અમારી રુચિ એ સૌથી સરળ કારણ માટે છે કે અમે તેને એક સર્કિટ તરીકે વિચારીએ છીએ જે તણાવ સામે સ્થિતિસ્થાપકતા વધારી શકે છે."

ધમકી પર સીધી પ્રતિક્રિયા: અગાઉના અભ્યાસો અનુસાર પ્રાણીઓ તાણ પ્રત્યે કેવી પ્રતિક્રિયા આપે છે તે નિયંત્રિત કરવા માટેનો એક મહત્વપૂર્ણ માર્ગ એ પુચ્છિક મધ્યસ્થ પ્રીફ્રન્ટલ કોર્ટેક્સ-મિડબ્રેઈન ડોર્સોલેટરલ પેરિયાક્વેડક્ટલ ગ્રે છે. પાથવેને નિષ્ક્રિય કરીને અને પછી ઉંદરોએ કેવી રીતે ધમકીનો જવાબ આપ્યો તેનું નિરીક્ષણ કરીને, રેડલીની ટીમ પાથવેનું મહત્વ દર્શાવવામાં સક્ષમ હતી.ઉંદરો બેમાંથી એક રીતે પ્રતિક્રિયા આપી શકે છે: ઉંદર ધમકી પ્રત્યે વિવિધ પ્રકારની વર્તણૂકો દર્શાવે છે, જેમ કે ધમકીને દફનાવવી (પ્રયોગોમાં, શોક પ્રોબ), તેના પાછળના પગ પર ઊભા રહેવું, અથવા બહાર નીકળવું. રસ્તો શોધો. વૈજ્ઞાનિકોએ શોધી કાઢ્યું કે જ્યારે સ્ટ્રેસ ન્યુરલ સર્કિટને અક્ષમ કરવામાં આવે ત્યારે ઉંદર નિષ્ક્રિય રીતે અથવા ધમકી પર સીધી પ્રતિક્રિયા આપ્યા વિના પ્રતિક્રિયા આપે છે. "આ બતાવે છે કે આ માર્ગ સક્રિય સામનો વર્તન માટે જરૂરી છે."

નિષ્ક્રિય પ્રતિભાવો આપવા દબાણ: સંશોધકોએ પછી ઉંદરોને નિષ્ક્રિય પ્રતિભાવો આપવા દબાણ કર્યું. જ્યારે ટીમે ન્યુરલ પાથવેને સક્રિય કર્યો, ત્યારે ઉંદરોએ તેમની વર્તણૂક બદલી અને ધમકીને વધુ સક્રિય રીતે પ્રતિક્રિયા આપી. તેમ છતાં પ્રાણીઓને તેમના પથારી વિના છોડી દેવામાં આવ્યા હતા, જે નિષ્ક્રિય પ્રતિભાવ તરફ દોરી જવું જોઈએ, સક્રિય પ્રતિસાદ થયો.વધુમાં, ઉંદરના ન્યુરલ સર્કિટના સક્રિયકરણ પહેલાં અને પછી કરવામાં આવેલા રક્ત પરીક્ષણો દર્શાવે છે કે જોખમની હાજરીમાં તણાવ હોર્મોન કોર્ટિસોલનું સ્તર વધ્યું નથી. રેડલી કહે છે, "આનો અર્થ એ છે કે પાથવેને સક્રિય કરીને અમે વ્યાપક તાણ-બફરિંગ અસરો જોઈ.

પરીક્ષણોની ત્રીજી શ્રેણીમાં: સંશોધકોએ ઉંદરને તીવ્ર અનુકૂલનશીલ તાણમાં ખુલ્લા પાડ્યા, જેમાં બે અઠવાડિયાના સમયગાળા દરમિયાન દરરોજ તણાવનો સમાવેશ થતો હતો. બે અઠવાડિયાના કન્ડીશનીંગ સમયગાળા પછી ઉંદરોને પાંજરામાં રાખવામાં આવ્યા હતા. જેમ જેમ સંશોધકોએ આગાહી કરી હતી તેમ, તેઓએ નિષ્ક્રિય, સ્થિર રીતે પ્રતિભાવ આપ્યો અને તેમના સ્ટ્રેસ હોર્મોનનું સ્તર વધ્યું.રેડલીના જણાવ્યા અનુસાર, મનુષ્યો ક્રોનિક સ્ટ્રેસ અનુભવે છે, તેથી ક્રોનિક સ્ટ્રેસ ટેસ્ટ મહત્વપૂર્ણ છે. કેટલાક લોકો અજ્ઞાત કારણોસર આ તણાવનો બોજ વહન કરવાનું ચાલુ રાખે છે, જે શારીરિક અને માનસિક વિકૃતિઓમાં પરિણમી શકે છે. જો કે, થોડા લોકો ભૂતકાળમાં લાંબા ગાળાની તણાવની યાદશક્તિ દર્શાવે છે. આ વર્તનને સંશોધકો "તણાવ સ્થિતિસ્થાપકતા" તરીકે ઓળખે છે.

ડાઉનસ્ટ્રીમ ન્યુરલ કનેક્શન્સનું પરીક્ષણ: "તે શક્ય છે કે જો આપણે મગજની પ્રક્રિયાઓને સમજી શકીએ જે સ્થિતિસ્થાપકતાને નિયંત્રિત કરી શકે છે, તો આપણે આમાંના કેટલાક મગજ સર્કિટને સહ-ઓપ્ટ કરી શકીએ," રેડલીએ કહ્યું. જો કે તે ઉમેરે છે કે તે નજીકનો વિકલ્પ નથી. સંશોધકોએ કૌડલ મેડિયલ પ્રીફ્રન્ટલ કોર્ટેક્સ-મિડબ્રેઈન ડોર્સોલેટરલ પેરિયાક્વેડક્ટલ ગ્રે પાથવેના અપસ્ટ્રીમ અને ડાઉનસ્ટ્રીમ ન્યુરલ કનેક્શન્સનું પરીક્ષણ કરવાની યોજના બનાવી છે. "અમે સમજી શકતા નથી કે આ અસરો મગજને વધુ વ્યાપક રીતે કેવી રીતે બદલી રહી છે."