હૈદરાબાદ:માન્યતાઓ અનુસાર જે લોકો નિયમિત રીતે યોગ કરે છે. તેમના પર રોગો અને ચેપની અસર પ્રમાણમાં ઓછી હોય છે. ઘણા પ્રકારના સંશોધનોએ તેની પુષ્ટિ કરી છે અને તમામ તબીબી શાખાઓ સાથે સંકળાયેલા ડોકટરો અને નિષ્ણાતો પણ માને છે કે, નિયમિત વ્યાયામ, ખાસ કરીને યોગના અભ્યાસથી, શરીરની તમામ પ્રણાલીઓ, ખાસ કરીને શ્વસનતંત્ર અને ફેફસાં સ્વસ્થ રહે (Yoga keeps lungs healthy) છે અને જોખમોથી બચી જાય છે. રોગની અસર પણ પ્રમાણમાં ઓછી થાય છે. કેન્સર જેવા (lung cancer) રોગમાં પણ યોગાસન ફાયદાકારક (Yogasana benefits) છે.
ડૉક્ટરનો મત: શ્વાસ એ વ્યક્તિને જીવવા માટે સૌથી જરૂરી પ્રવૃત્તિ છે. જો કોઈ વ્યક્તિને શ્વસનતંત્ર અથવા ફેફસાં સંબંધિત કોઈ રોગ અથવા સમસ્યાઓ હોય, તો તેના સ્વાસ્થ્ય સાથે ચેડા થાય છે. જે તેના સામાન્ય જીવનને ખૂબ અસર કરે છે. ડૉક્ટર્સ માને છે કે, ફેફસાં અથવા શ્વસનતંત્રને લગતી મોટાભાગની સમસ્યાઓ તંદુરસ્ત અને સંતુલિત જીવનશૈલી અને આહાર અપનાવીને અને નિયમિત યોગ અને કોઈપણ પ્રકારની કસરતને તમારી દિનચર્યામાં સામેલ કરીને ઘણી હદ સુધી ટાળી શકાય છે.
નિષ્ણાંતોનો મત: ફેફસાના કેન્સર જેવા જટિલ રોગોમાં પણ યોગાસન ફાયદાકારક સાબિત થઈ શકે છે. એટલું જ નહીં, કેન્સર (ફેફસાનું કેન્સર) નિવારણમાં અનુલોમ વિલોમ, કપાલભાતિ, ભસ્ત્રિકા, ભ્રામરી, ઉદ્ગેત અને અન્ય પ્રકારના પ્રાણાયામ અને અન્ય ઘણા આસનોના નિયમિત અભ્યાસના ફાયદાઓ ઘણા અહેવાલો અને સંશોધનોમાં દેશ અને સમગ્ર વિશ્વમાં પ્રકાશિત થયા છે.
કેન્સર જાગૃતિ મહિનો: નોંધપાત્ર રીતે નવેમ્બર મહિનો સમગ્ર વિશ્વમાં ફેફસાના કેન્સર જાગૃતિ મહિના તરીકે પણ મનાવવામાં આવે છે. આ પ્રસંગ નિહાળવાનો મુખ્ય ઉદ્દેશ્ય લોકોને આ રોગના નિવારણ, તેની સારવાર અને તેને લગતી અન્ય માહિતી વિશે જાગૃત કરવાનો છે. જેથી કરીને આ રોગની રોકથામ અને સારવાર માટે સમયસર યોગ્ય દિશામાં પ્રયત્નો કરી શકાય.
કેન્સરમાં યોગના ફાયદા: આ ઝુંબેશનો એક ભાગ બનીને ETV ભારત સુખીભાવે પણ એક નિષ્ણાત પાસેથી ફેફસાને લગતી સમસ્યાઓ, ખાસ કરીને ફેફસાના કેન્સરમાં યોગના ફાયદા, તેને લગતી સાવચેતીઓ અને આ સ્થિતિ દરમિયાન કયા યોગના આસનો લાભદાયી બની શકે છે, તેની માહિતી પણ લીધી છે.
''નિયમિત યોગાભ્યાસ ફેફસાંને સ્વસ્થ અને શ્વસનને સરળ રાખવામાં ખૂબ મદદરૂપ છે. વાસ્તવમાં યોગમાં શ્વાસને નિયંત્રિત કરવું ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ માનવામાં આવે છે. જ્યારે આસન દરમિયાન યોગ્ય સ્વરૂપ અને યોગ્ય ટેકનિકથી શ્વાસ લેવામાં આવે તો ફેફસાં મજબૂત બને છે. આ ઉપરાંત તેમાં અને શ્વસન માર્ગમાં આવતા અવરોધો પણ દૂર થાય છે. આનાથી કોઈપણ ગંભીર અથવા હળવા રોગ થવાની સંભાવના ઘટી જાય છે.'' -- મીનુ વર્મા (બેંગ્લોરના યોગ ગુરુ)
મીનુ વર્માએ વધુમાં જણાવ્યું છે કે, ''સામાન્ય રીતે, લોકોને લાગે છે કે, જો તમે કોઈ રોગની સારવાર લઈ રહ્યા છો તો તમે યોગ કરી શકતા નથી. પરંતુ કેટલીક અત્યંત જટિલ પરિસ્થિતિઓ સિવાય, ડૉક્ટરની સલાહ લીધા પછી, કોઈપણ ઉપચાર અથવા વિશેષ સારવાર દરમિયાન પણ હળવા યોગ આસનનો અભ્યાસ કરી શકાય છે. જો તેઓ નિષ્ણાતના માર્ગદર્શન હેઠળ પ્રેક્ટિસ કરવામાં આવે તો.''
મીનુ વર્માએ વધુમાં જણાવ્યું છે કે, ''આવી સ્થિતિમાં યોગાભ્યાસ કરવાથી શરીરની રોગપ્રતિકારકશક્તિમાં વધારો થાય છે. પરંતુ સારવાર દરમિયાન તણાવ, બેચેની, નિંદ્રા, નર્વસનેસ અને કબજિયાત જેવી સમસ્યાઓથી પણ રાહત મળે છે અને તમારો મૂડ પણ સુધરે છે. તેઓ સમજાવે છે કે, પ્રાણાયામ અને તેના વિવિધ પ્રકારોનો નિયમિત અભ્યાસ કરવો એ ફેફસાંને સ્વસ્થ રાખવા માટે ફાયદાકારક છે. જ્યારે અન્ય ઘણા યોગ આસનો છે, જે ફેફસાંને કુદરતી રીતે મજબૂત બનાવે છે અને ફેફસાના કેન્સર જેવા રોગોની અસરોથી પણ રક્ષણ આપે છે.''
મજબૂત અને સ્વસ્થ ફેફસાં માટે યોગાસન અને કસરત ભુજંગાસન: સૌથી પહેલા પેટ પર જમીન પર સૂઈ જાઓ અને તમારા પગ સીધા કરો. હવે તમારી હથેળીઓને છાતીની બંને બાજુઓ પાસે રાખો. આ સ્થિતિમાં હાથ શરીરની નજીક, કોણી બહાર અને કપાળ જમીન પર હોવું જોઈએ. હવે ધીરે ધીરે શ્વાસ લેતી વખતે પહેલા કપાળ, પછી ગરદન, ખભા અને છાતીને ઉપરની તરફ ઉંચો કરો. હવે આ પ્રક્રિયામાં ગરદનને ધીમે ધીમે પાછળની તરફ ખસેડો અને ઉપર તરફ જોતી વખતે આરામથી શ્વાસ લેતા રહો. ધ્યાન રાખો કે, આ સ્થિતિમાં શરીરનો આખો વજન હથેળીઓ પર ન આવવો જોઈએ. 20 થી 25 સેકન્ડ માટે આ સ્થિતિમાં રહો અને પછી ધીમે ધીમે પ્રથમ સ્થાન પર પાછા આવો.
મજબૂત અને સ્વસ્થ ફેફસાં માટે યોગાસન અને કસરત શલભાસન:આ આસન કરવા માટે સૌથી પહેલા પેટ પર જમીન પર સૂઈ જાઓ. હવે તમારા હાથ સીધા અને તમારા પગને એકસાથે રાખો. હવે શ્વાસ લેતી વખતે માથું અને છાતીને હવામાં ઉંચા કરો અને જમણા હાથ તેમજ ડાબા પગને એકસાથે ઊંચો કરો. ધ્યાન રાખો કે, આ પોઝિશન દરમિયાન ઘૂંટણ સીધા હોવા જોઈએ. હવે શ્વાસ છોડતી વખતે તમારા ધડને નીચે લાવો. હવે આ પ્રક્રિયાને બીજી બાજુથી પણ પુનરાવર્તન કરો.
મજબૂત અને સ્વસ્થ ફેફસાં માટે યોગાસન અને કસરત ત્રિકોણાસન:પગને એકસાથે જોડીને સીધા ઊભા રહો. હાથ હિપ્સને અડીને હોવા જોઈએ. હવે પગ વચ્ચે 2 થી 3 ફૂટનું અંતર બનાવીને તમારા હાથને ખભાની દિશામાં લઈ જાઓ. ધીમે ધીમે શ્વાસ લેતા, તમારા જમણા હાથને માથા ઉપર એવી રીતે ઊંચો કરો કે, તે કાનને સ્પર્શવા લાગે. હવે ધીરે ધીરે શ્વાસ છોડતી વખતે તમારા શરીરને એવી રીતે ડાબી તરફ નમાવો કે, જમણો હાથ જમીનને સમાંતર રહે. ધ્યાન રાખો કે, આ દરમિયાન ન તો ઘૂંટણ વાળવા જોઈએ અને ન તો હાથ કાનથી દૂર હોવા જોઈએ.
