નવજાત શિશુઓની સંભાળ દરમિયાન રાખો આ બાબતોનું ઘ્યાન

ડો. સૃષ્ટિ ચતુર્વેદી જણાવે છે કે, ગર્ભાશયમાં પૂરી પાડવામાં આવતી સુરક્ષામાંથી બહાર આવ્યા બાદ નવજાત શિશુના (care of Newborn babies) શરીરને બાહ્ય વાતાવરણમાં અનુકૂળ થવામાં સમય લાગે છે, આ સમયગાળા દરમિયાન તે અનેક પ્રકારના ચેપ, રોગો અથવા એલર્જીનો ભોગ બને છે. ઘણા પ્રકારના ચેપ, રોગો અથવા એલર્જી થવાનું જોખમ છે.

ન્યુઝ ડેસ્ક:નવજાત શિશુ હવામાન અને વાતાવરણ પ્રત્યે ખૂબ જ સંવેદનશીલ હોય છે, જ્યારે જન્મ પછી તેમના શરીરની રોગપ્રતિકારક શક્તિ ખૂબ જ નબળી હોય છે. તેથી, તેમના કોઈપણ રોગ અથવા સમસ્યાના પ્રભાવ હેઠળ આવવાની સંભાવના ઘણી વધારે છે. ચાલો જાણીએ કે, નવજાત શિશુ અને ખૂબ નાના બાળકોમાં જોવા મળતી સામાન્ય સમસ્યાઓ (Common problems of the newborn) શું છે.

આ પણ વાંચો:શું તમે જાણો છો કયા કારણોથી સ્ત્રીઓમાં જાતીય કામવાસનાનો અભાવ મળે છે જોવા...

રોગપ્રતિકારક શક્તિમાં નબળાઈ: યુનિસેફના રિપોર્ટ અનુસાર, વિશ્વભરમાં એક વર્ષમાં જન્મેલા કુલ 25 મિલિયન બાળકોમાંથી લગભગ પાંચમા ભાગનો જન્મ ભારતમાં થાય છે. આ દરેક મિનિટમાં, એક શિશુ મૃત્યુ પામે છે. તેમાંથી 40% નવજાત શિશુ પ્રસૂતિ દરમિયાન અથવા ડિલિવરી પછી 24 કલાકની અંદર મૃત્યુ પામે છે. આ રિપોર્ટ અનુસાર, લગભગ 35% નવજાત શિશુઓ ડિલિવરી દરમિયાન સમસ્યાઓને (Problems during delivery) કારણે મૃત્યુ પામે છે, લગભગ 33% ચેપને કારણે, 20% ડિલિવરી દરમિયાન ગૂંગળામણને કારણે અને લગભગ 9% જન્મજાત ખોડખાંપણને કારણે મૃત્યુ પામે છે. માત્ર ડિલિવરી દરમિયાન અથવા જન્મ પછીના થોડા કલાકો સુધી જ નહીં, પરંતુ જન્મ પછીના કેટલાક મહિનાઓ સુધી, બાળકોને વિવિધ કારણોસર વિવિધ રોગો, ચેપ અને એલર્જીનું જોખમ રહેલું છે. જેનું મુખ્ય કારણ તેમના શરીરની તમામ પ્રણાલીઓનું કમજોર થવું છે, ખાસ કરીને તેમની રોગપ્રતિકારક શક્તિમાં નબળાઈ.

નવજાત બાળકોની સમસ્યાઓ: લખનૌ સ્થિત બાળરોગ નિષ્ણાત ડૉ. સૃષ્ટિ ચતુર્વેદી, લખનૌ જણાવે છે કે, નવજાત શિશુની રોગપ્રતિકારક શક્તિ ઘણી નબળી હોય છે. તે જ સમયે, માતાના ગર્ભાશયમાં પ્રદાન કરવામાં આવતી સુરક્ષામાંથી બહાર આવ્યા પછી, નવજાત શિશુના શરીરને બાહ્ય વાતાવરણ સાથે અનુકૂલન કરવામાં સમય લાગે છે. તે જ સમયે, જન્મ પછી તેના શરીરની તમામ સિસ્ટમો પણ સમય સાથે ધીમે ધીમે વિકસિત થાય છે. આવી સ્થિતિમાં, આ સમયગાળા દરમિયાન તે ઘણા પ્રકારના ચેપ, રોગો અથવા એલર્જીનો ભોગ બને છે. તેણી કહે છે કે, જન્મ પછી બાળકોમાં કેટલીક બીમારીઓ અથવા સમસ્યાઓ જોવા મળે છે. જેના વિશે ડૉક્ટર અને ઘરના વડીલો સામાન્ય રીતે બાળકના માતા-પિતા અથવા સંભાળ રાખનારને અથવા તેના નિવારણ વિશે જાણ કરે છે, જેમ કે પેટમાં દુખાવો, ગેસ, ઉલટી અથવા ત્વચા પર ફોલ્લીઓ વગેરે. આ અને આના જેવી કેટલીક અન્ય સમસ્યાઓ ક્યારેક નાના બાળકોમાં મોટી મુશ્કેલીનું કારણ બની શકે છે. અમારા નિષ્ણાતના મતે નવજાત શિશુથી લઈને એક વર્ષના બાળકોમાં જોવા મળતી કેટલીક સમસ્યાઓ અથવા નવજાત બાળકોના રોગો (Diseases of newborns) નીચે મુજબ છે.

કમળો થાય છે:નિયોનેટલ કમળો સાથે મોટી સંખ્યામાં બાળકો જન્મે છે. તેનું મુખ્ય કારણ એ છે કે, જન્મ સમયે તેમનું લીવર સંપૂર્ણ રીતે વિકસિત નથી. આવી સ્થિતિમાં, લિવર લોહીમાં હાજર વધારાનું બિલીરૂબિન દૂર કરવામાં સક્ષમ નથી અને બાળકોમાં કમળાના લક્ષણો દેખાવા લાગે છે. નિયોનેટલ કમળો અથવા કમળો સામાન્ય રીતે જન્મ પછી 2 થી 3 અઠવાડિયામાં સમય સાથે સારો થઈ જાય છે. પરંતુ જો તે 3 અઠવાડિયાથી વધુ સમય સુધી ચાલુ રહે છે, તો પછી બાળકની સારવાર અને વિશેષ સંભાળ ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ બની જાય છે.

આ પણ વાંચો:સૂર્યપ્રકાશ કેન્સર નિવારણ રોગોમાં પણ થાય છે મદદરૂપ..જાણો કેવી રીતે..

પેટ સંબંધિત સમસ્યાઓ:પેટમાં દુખાવો, પેટ ફૂલવું, ગેસ અને કબજિયાત જેવી પેટની સમસ્યાઓ (Stomach related problems) નવજાત શિશુમાં સામાન્ય છે, આ સમસ્યાઓને પેટની ખેંચાણ કહેવામાં આવે છે. સામાન્ય રીતે માતા દ્વારા ખાવામાં આવતો ખોરાક આના માટે જવાબદાર ગણી શકાય. વાસ્તવમાં માતાના દૂધ પર નિર્ભર બાળકોના શરીર પર માતા દ્વારા લેવામાં આવતા આહારની અસર સ્પષ્ટપણે જોવા મળે છે. તેથી, બાળકોને આવી સમસ્યાઓથી બચાવવા માટે, માતાને હળવો અને પૌષ્ટિક આહાર લેવાની સલાહ આપવામાં આવે છે. જો કે ઘરના વડીલોના ઘરગથ્થુ ઉપચારો આ સમસ્યામાં ખૂબ જ ફાયદાકારક છે, પરંતુ તેનો ઉપયોગ કર્યા પછી પણ આ સમસ્યાને કારણે બાળકને પેટમાં વધુ દુખાવો થતો હોય અથવા તો તેનું પેટ વધુ ફૂલેલું કે જકડાયેલું દેખાય છે. તેથી ડોક્ટરની સલાહ લેવી જરૂરી છે.

ઓરલ થ્રશ:ઓરલ થ્રશએ એક પ્રકારનો મૌખિક ચેપ છે, જેને ઓરલ કેન્ડિડાયાસીસ (Oral candidiasis) તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. તે સ્તનપાન કરાવતા બાળકોના મોઢામાં થતો સામાન્ય ચેપ છે. આમાં, જીભ અથવા ગાલના અંદરના ભાગ પર સફેદ પડ બને છે. આનાથી બચવા માટે બાળકના મોંની નિયમિત સફાઈ કરવી જરૂરી છે, પરંતુ જો મોઢામાં ઓરલ થ્રશના લક્ષણો દેખાય તો એકવાર ડૉક્ટરની સલાહ લેવી જરૂરી છે.

ઉલ્ટી:નવજાત શિશુમાં સામાન્ય રીતે દૂધ પીધા પછી ડકાર ન થાય તો ઉલ્ટી થાય છે, પરંતુ જો બાળક આછા લીલા રંગની અથવા સતત ઉલટી કરે છે, તો તે કોઈ રોગ અથવા ચેપનું લક્ષણ પણ હોઈ શકે છે. જો ઉલ્ટીના રંગમાં ફેરફારની સમસ્યા હોય, તો તરત જ ડૉક્ટરનો સંપર્ક કરવો જોઈએ.

આ પણ વાંચો:હવે સ્પાઇનલ કોર્ડની સમસ્યાથી મળી શકશે રાહત, જાણો તેમના વિશે

કાનમાં ચેપ:નવજાત અથવા નાના બાળકોમાં કાનમાં ચેપ સામાન્ય છે. આ ચેપ ઘણા કારણોસર થઈ શકે છે જેમ કે, કેટલાક બેક્ટેરિયાના કારણે, સ્નાન કરતી વખતે બાળકના કાનમાં પાણી આવવાને કારણે અને ક્યારેક લાંબી ઠંડીને કારણે. આ પ્રકારના ઈન્ફેક્શનથી બાળકમાં કાનમાં દુખાવો (Ear pain in a child) અથવા સાંભળવાની સમસ્યા થઈ શકે છે.

ડાયપર ફોલ્લીઓ, એલર્જી અને ત્વચા ચેપ:બાળકોની ત્વચા ખૂબ જ નાજુક અને સંવેદનશીલ હોય છે. આવી સ્થિતિમાં, જ્યારે તે બાહ્ય વાતાવરણના સંપર્કમાં આવે છે, તો ક્યારેક ધૂળ અને માટી અને પર્યાવરણમાં હાજર અન્ય ઘણા તત્વોની અસરને કારણે, તેની ત્વચા પર એલર્જી અને ત્વચા ચેપ થઈ શકે છે. આ સિવાય ડાયપરના વધુ પડતા ઉપયોગને કારણે, સાબુ કે ક્રીમના ઉપયોગને કારણે અને કોઈપણ કપડાને કારણે પણ ત્વચા પર ફોલ્લીઓ અથવા એલર્જી થઈ શકે છે. આ ઉપરાંત, માથાની ચામડી પર એલર્જી અથવા સ્કેબનું નિર્માણ પણ બાળકોમાં ત્વચાની સામાન્ય સમસ્યા (common skin problem in children) છે.

તાવ, શરદી, ફલૂનો ચેપ:સામાન્ય રીતે તમામ નાના બાળકો શરદી જેવા ચેપ માટે વધુ સંવેદનશીલ હોય છે. નાના બાળકોમાં આ પ્રકારના ચેપને હળવાશથી ન લેવો જોઈએ કારણ કે, તેનાથી બાળકોમાં ક્યારેક તાવ, ન્યુમોનિયા, શરદી અને અન્ય ઘણી ગંભીર બીમારીઓ (illnesses in children) થઈ શકે છે. ઘણી વખત આવી સ્થિતિમાં બાળકના નાકમાં કફ જમા થવા લાગે છે. જેના કારણે શ્વાસ લેવામાં પણ તકલીફ થઈ શકે છે. તે જ સમયે, તેના કારણે, તેની ત્વચાનો રંગ પણ વાદળી થઈ શકે છે. જો બાળકને આ પ્રકારની સમસ્યા હોય, તો તબીબી પરામર્શ ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ બની જાય છે.

સાવચેત રહેવું જરૂરી છે:ડૉ. સૃષ્ટિ જણાવે છે કે, આટલી નાની ઉંમરે બાળકો બોલીને તેમની સમસ્યાઓ જણાવી શકતા નથી. આવી સ્થિતિમાં, તે ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે કે માતાપિતાએ તેમની પ્રવૃત્તિઓ પ્રત્યે વધુ સજાગ અને સાવચેત રહેવું જોઈએ. જો બાળકને ખવડાવવામાં, આડા પડવામાં, સ્ટૂલ પસાર કરવામાં કે ઊંઘવામાં કોઈ અગવડતા કે મુશ્કેલી અનુભવાતી હોય, તેની હિલચાલ કે પ્રતિક્રિયાઓમાં શિથિલતા હોય અથવા તે ખૂબ રડતું હોય, તો તરત જ ડૉક્ટરનો સંપર્ક કરવો જોઈએ.