GPCB દ્વારા દેશના 107 શહેરોમાં હવા-પાણીની ગુણવત્તા ચકાસવા ખાસ મોનીટરીંગ સિસ્ટમ ડેવલપ કરી છે. જેમાં 107 શહેરોમાં હવાનું પ્રદુષણ માપવા ખાસ ઓટોમેટિક મશીન લગાડવામાં આવ્યા છે. જેમાં AQIને PP (પ્રોમિનન્ટ પોલ્યુટન્ટ) pm 2.5ને ખરાબથી અતિ ખરાબ ગણવામાં આવે છે. જ્યારે PP pm 10ને આદર્શ માનવામાં આવે છે. જે મુજબ વાપીમાં નવેમ્બર 20ના pm 2.5 200ug/m3 અને pm 10 300 ug/m3ને પાર કરી ગયું હતું. એવી જ રીતે 21મી નવેમ્બરે AQI 282 પર પહોંચતા ગુજરાત પોલ્યુશન કન્ટ્રોલ બોર્ડ અને VIA વાપી ઇન્ડસ્ટ્રીયલ એસોસિએશન કુંભકર્ણની નિંદ્રામાં હોવાનું ફલિત થયું છે. તંત્ર દ્વારા અગમચેતીના પગલાં ભરવા બાબતે કોઈ સક્રીયતા નહીં જણાતા લોકોએ આવા બેખબર તંત્રનો અને એસોસિએશન પર કેટલો ભરોશો કરવો જોઈએ તેવા સવાલો ઉઠ્યા છે.
વાપીમાં હવા પ્રદુષણ નિયંત્રણ બહાર એક તરફ વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ દેશમાં સ્વચ્છતા અભિયાન હાથ ધર્યું છે, ત્યારે બીજી તરફ જીવાદોરી સમાન પ્રાણવાયુ જ સ્વચ્છ નથી. સ્વચ્છ હવા લોકોનો અધિકાર હોવાનું સ્વીકારી વડાપ્રધાને એર ક્વોલીટી ઈન્ડેક્ષ જાહેર કર્યો હતો. જેમાં પીએમ 2.5 30ug/m3 આદર્શ 30ug/m3 થી 60 ug/m3 સંતોષકારક, 61ug/m3થી 90ug/m3 સારી, 91ug/m3થી 120 ug/m3 ખરાબ અને 121ug/m3થી 250ug/m3ને અતિ ખરાબ, જયારે પીએમ 10માં 50ug/m3ને આદર્શ, 51ug/m3થી 100ug/m3 સંતોષકારક, 101ug/m3થી 200ug/m3 મધ્યમ, 201ug/m3થી 300 ug/m3 કંગાળ, જયારે 301 ug/m3થી 400ug/m3ને અતિ કંગાળ બતાવ્યો હતો. જોકે વાપી GIDC સેન્ટર ઓફ એક્સલન્સ ખાતે ગોઠવવામાં આવેલા એર ક્વોલીટી ઓન લાઈન રીડીંગ મશીનમાં છેલ્લા કેટલાક દિવસથી PM2.5 200ug/m3ના અને pm 10 300ug/m3ના આંકને અનેક વાર પાર કરી જતા દેખાઈ રહ્યાં છે. જયારે SO2નું રીડીંગ પણ 125 ug/m3ને પાર કરી રહ્યું છે. આ બાબતે VIA પ્રમુખ પ્રકાશ ભદ્રાનો સંપર્ક કરતાં તેઓ હાલ વાપીની બહાર હોવાનું જણાવી આ અંગે વધુ કઈં પણ કહેવાનું ટાળ્યું હતું. જ્યારે VGEL ના ડાયરેકટર સહિત મેમ્બર્સના ફોન બંધ આવતા હતા અને જ્યારે તેને કોલ પહોંચતા હતા તો તેને કોલને રીસીવ પણ કર્યા ન હતાં, ત્યારે વાહનો સહિતના અન્ય કારણોથી હવામાં પ્રદૂષણનું પ્રમાણ વધ્યું હોવાની સંભાવના નહિવત છે. વાહનોના પ્રદૂષણના કારણે pm 2.5 અને pm 10 માં વધારો થઇ શકે છે. પરંતુ, SO2 અને NO2 નો વધારો માત્ર ઔદ્યોગીક પ્રદૂષણથી થતો હોય છે. GPCBના અધિકારીએ મશીનની ખરાબીને કારણભૂત દર્શાવી હતી અને આટલું એર પોલ્યુશન ક્યારેય આવ્યું નથી. કદાચ મશીન પર ધૂળ-રજકણો બાઝવાને કારણે ખોટો ઇન્ડેક્સ વેલ્યુ બતાવ્યો હોવાના બણગાં ફૂંકી તંત્ર દ્વારા હાલ મશીનની સાફસફાઈ કરવાની કામગીરી કરી ત્યારબાદ જ ચોક્કસ તારણ પર આવવાનો રાગ આલાપ્યો હતો.
એક તરફ વાપીના UPL કંપનીના કર્તા હર્તા, વાપી-પારડી વિધાનસભાના ધારાસભ્ય, વલસાડ જિલ્લાના ભાજપ પ્રમુખ એવા અનેક હોદ્દાઓ પર બિરાજેલા કનુ દેસાઈ પણ વારંવાર વૃક્ષારોપણ કાર્યક્રમમાં હાજરી નોંધાવી વાપીમાં લાખો વૃક્ષો વાવવાની જાહેરાત કરતા આવ્યાં છે. UPL કંપનીને વૃક્ષોથી નંદનવન બનાવ્યું છે, ત્યારે તેઓ પણ આ મામલે અધિકારીઓ અને એસોસિએશનનું પૂછાણું લેશે કે કેમ તે અંગે પણ વાપીવાસીઓ મીટ માંડીને બેઠા છે.
ઉલ્લેખનીય બને છે કે વાપીનો AQI ઓનલાઇન ઉપલબ્ધ હોવાથી ઘણા લોકો તેની નોંધ લેતા હોય છે. એર પોલ્યુશન રીડીંગ મશીન દ્વારા દર્શાવતા ખતરનાક પ્રદૂષણના પ્રમાણથી લોકોમાં દહેશતનું વાતાવરણ સર્જાતું હોય છે. જો, મશીન ખોટા આંકડા દર્શાવતું હોય તો તેને બંધ કરી મરામત કરવી જોઈએ. પરંતુ, GPCBના અધિકારીઓ તે બાબતે ગંભીર દેખાતા નથી. જ્યારે વાપીની હવાનું પ્રદુષણ વધતા સરકાર સફાળી જાગી છે. હાલ વાપી GPCBના અધિકારીને ગાંધીનગર તેડુ મોકલી પુછાણું લેવામાં આવવાનું હોવાની વિગતો મળી છે. હવે જોવું રહ્યું કે વાપી હવા પ્રદુષણ મામલે લોકોને શુધ્ધ હવા લેવા જેવા રાખે છે, કે પછી ઔદ્યોગિક રાજકારણમાં દિલ્હીની બરોબરી કરાવે છે.
