દેશભરમાં દિવાળીની ઉજવણી મોટાભાગે લક્ષ્મી-ગણેશજી પૂજા કરીને મઠીયા-પાપડના ફરસાણ અને ફટાકડાઓ ફોડીને કરવામાં આવે છે. પરંતુ મહારાષ્ટ્રમાં દિવાળી ઉજવણી આ બધાથી અલગ તરી આવે છે.
મહારાષ્ટ્રના સંસ્કૃતિ નગર પૂણે અને લગભગ સમગ્ર રાજ્યમાં એક સરખી પરંપરાથી દીવાળી ઉજવવામાં આવે છે. દીપોત્સવ પ્રસંગે રાષ્ટ્રપુરુષ વીર શિવાજી મહારાજના કિસ્સાઓ બનાવવામાં આવે છે. આ પ્રથા ઉત્સવને વધુ રંગીન બનાવવાની સાથે તેમાં યશસ્વી અને શૂરવીર પૂર્વજના પૂજનનનો આયામ ઉમેરે છે.
મૂળ વડોદરા અને હાલમાં પૂણેકર બનેલાં વિદૂષી બાજપાઈએ આ પ્રથા અંગે જણાવ્યું હતું કે, "આજથી 300 વર્ષ પહેલાં શિવાજી મહારાજે વિકટ અનેદુર્ગમ પહાડો વચ્ચે અદભૂત કિલ્લાઓનું નિર્માણ કર્યુ હતું. હિન્દૂ રાષ્ટ્રની ટ્તનાના આ ઉદગાતા એ ટાંચા સાધાનો વડે આવા દુર્ગમ સ્થળોએ બાંધેલા અજેય દુર્ગોએ શિવાજી મહારાજને વ્યૂહ રચનાકાર તરીકેની કુશળતા અને નિર્માણ કરનાર તરીકે ઉજાગર કર્યા હતાં. આ કિલ્લાઓમાં અનેરો ઉજ્જવળ ઇતિહાસમાં સચવાયેલો છે. દિવાળી ટાણે પૂણે લગભગ આખા મહારાષ્ટ્રમાં આ કિલ્લાઓ કુશળ લડવૈયા પૂર્વજોનો મહિમા કરવાના પ્રયાસ હેઠળ બનાવવામાં આવે છે."
આજે જયારે લોકો દિવાળીમાં મોજ મસ્તી કરતાં જોવા મળે છે, ત્યારે મહારાષ્ટ્રીય લોકો માટી ભેગી કરીને તેનાથી સુંદર કિલ્લઓ બનાવીને પોતાના પૂર્વજોને યાદ કરે છે. જે તેને અન્ય કરતાં અલગ તારે છે.
મહારાષ્ટ્રની અનોખી પંરપરાની એક ઝલક વડોદરામાં પણ જોવા મળે છે. વડોદરાની સંસ્કૃતિમાં મહારાષ્ટ્રીન પંરપરાઓની સુવાસ ભળેલી છે. એટલે દિવાળી ટાણે શિવાજીના કિલ્લા બનાવીને અનોખી સજાવટની આ ઈતિહાસની આરસી જેવી સાંસ્કૃતિક પરંપરા વડોદરામાં શહેરમાં જોવા મળે છે.
