ગુજરાત

gujarat

ETV Bharat / state

ભારતીય નૌકાદળનો ઇતિહાસ, SILENT, STRONG અને SWIFT

દિલ્હીઃ ભારતીય નૌકાદળનો ઇતિહાસ 1612થી નજર કરીએ તો, શ્રેષ્ઠ સુકાનીઓનો સામનો કરી પોર્ટુગીઝને હરાવ્યા હતા. બ્રિટિશ ઇસ્ટ ઇન્ડિયા કંપનીએ સુરત (ગુજરાત) પાસે નાના- મોટા બંદરો પર કબજો જમાવી લીધો હતો. તો આવો જાણીએ નૌકાદળનો ઇતિહાસ...

History of the Indian Navy, SILENT, STRONG and SWIFT
History of the Indian Navy, SILENT, STRONG and SWIFT

By

Published : Dec 4, 2019, 10:40 AM IST

પ્રથમ વખત યુદ્ધ જહાજો સ્ક્વોડ્રન 5 સપ્ટેમ્બર, 1612માં મળ્યા. જે પછી ઇસ્ટ ઇન્ડિયા કંપનીની નૌકાદળ કહેવામાં આવી. જેને તાપી, ખંભાતની ખાડી, નર્મદા નદી પરના ઇસ્ટ ઇન્ડિયા કંપનીના વ્યાપારની સુરક્ષા કરવાનું કાર્ય સોંપવામાં આવ્યું હતું. આ સૈન્ય દળોના અધિકારીઓ અને કર્મચારીઓએ અરબી, પર્શિયન અને ભારતીય દરિયાકિનારા પર મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવી હતી.

જોકે બોમ્બે 1662માં બ્રિટિશને સોંપી દેવામાં આવ્યું હતું. તેમણે ફેબ્રુઆરી 8, 1665ના રોજ બોમ્બે પર પોતાનો કબ્જો કરી લીધો. સપ્ટેમ્બર 27, 1668ના પરિણામે, ઈસ્ટ ઇન્ડિયા કંપનીના મરીન ફોર્સ પણ બોમ્બેના વેપારના રક્ષણ માટે રાખવામાં આવ્યા હતા.

ભારતીય નૌકાદળનો ઇતિહાસ, SILENT, STRONG અને SWIFT

1686 સુધીમાં, આ દળનું નામ બદલીને બોમ્બે મરીન કરવામાં આવ્યું હતું. બ્રિટીશ કોમર્સ મુખ્યત્વે બોમ્બે ખસેડવામાં આવ્યું હતું. આ દળે અનન્ય સેવા પૂરી પાડી હતી અને પોર્ટુગીઝ, ડચ અને ફ્રેન્ચ સાથે સાથે વિવિધ દેશોનાં ઘુસડખોર ડાકુઓ, સમુદ્રી લૂંટારૂઓ સાથે લડ્યા હતા. બોમ્બે મરીને મરાઠા અને સીદીસ સામેના યુદ્ધમાં ભાગ લીધો હતો અને 1824માં બર્મા યુદ્ધમાં ભાગ લીધો હતો.

1830માં બોમ્બે મરીનને દરેક મુખ્ય પ્રવાહની ભારતીય નૌકાદળનું નવું નામ આપવામાં આવ્યું હતું. એડન બ્રિટિશ અને સિંધુ નાના વહાણનો કાફલો ફાઉન્ડેશન દ્વારા કબજે કરવામાં આવ્યા બાદ, નેવીની પ્રતિબદ્ધતા કૂદકેને ભૂસકે વધી. 1840માં ચીન સામે યુદ્ધમાં ડિપ્લોયમેન્ટ થયો હતો, તેમના કૌશલ્ય પૂરતા પુરાવા છે.

ભારતીય નૌકાદળનો ઇતિહાસ, SILENT, STRONG અને SWIFT

નેવીની તાકાત સતત વધતી રહી છે, એ પછી કેટલાક દાયકાઓમાં તેના નામમાં ઘણા ફેરફારો થયા છે. તેનું નામ 1863થી 1877 સુધી બોમ્બે મરીન રાખવામાં આવ્યું હતું, તે પછી તે સૌથી મહત્વપૂર્ણ ભારતીય મરીન બન્યું. આ સમય, મરીન ફોર્સ, અધિક્ષક, પૂર્વ વિભાગ અને અરબી સમુદ્રના અધીક્ષક હેઠળ મુંબઇમાં બંગાળ અને પશ્ચિમી વિભાગની ખાડી હેઠળ કલકત્તા સ્થિત બે વિભાગો સેવાઓ આપતા હતા. માન્યતા વિવિધ મિશન શીર્ષક 1892માં રોયલ ઇન્ડિયન મરીન બદલવામાં આવ્યો, જે તે સમયે તે 50 કરતાં વધુ જહાજો દ્વારા રાખવામાં આવ્યા હતા.

પ્રથમ વિશ્વ યુદ્ધ સમયે રોયલ ઇન્ડિયન મરીને માઈન વીપર્સ દરમિયાન પેટ્રોલિંગ જહાજો અને લશ્કરી કાફલા સાથે કામગીરી કરી હતી. પેટ્રોલિંગ સમયે તે સૈનિકોનાં વહન અને ઇરાક, ઈજિપ્ત અને પૂર્વ આફ્રિકા યુદ્ધભંડારનાં હેરફેરમાં ઉપયોગ થતો હતો.

પહેલા ભારતીય સુબેદાર લેફ્ટનન્ટ ડી એન મુખરજી 1928માં એન્જિનિયર અધિકારી તરીકે રોયલ ઇન્ડિયન મરીનમાં જોડાયા હતા.

1934માં, રોયલ ઇન્ડિયન મરીન રોયલ ભારતીય નૌકાદળમાં પુનર્ગઠન કરી હતી. તેમની સેવાઓ બદલ 1935માં કિગ્સ રંગને રજૂ કરવામાં આવી હતી. બીજા વિશ્વયુદ્ધ પછી, આઠ યુદ્ધપત્રો રોયલ ઇન્ડિયન નેવીમાં ઉમેરવામાં આવ્યા હતા. યુદ્ધના અંત સુધીમાં તેઓની જહાજોની સંખ્યામાં 117 જહાજોનો વધારો થયો હતો. હાલ 30,000 કર્મચારીઓ કાર્ય કરે છે. ભારત દ્વારા સ્વતંત્રતા પ્રાપ્ત કરવા માટે રોયલ ઇન્ડિયન નેવીમાં તટીય સુરક્ષા માટે 32 ઉપાયોગી જુના જહાજો અને 11,000 અધિકારીઓ અને કર્મચારીઓ હતા. આઝાદી મળ્યા બાદ રામદાસ કટારીને પ્રથમ કમાન્ડર ઈન ચીફ બનાવવામાં આવ્યા હતા.

26 જાન્યુઆરી, 1950ના રોજ ભારત ગણતંત્ર થયું હતું. ભારતીય નૌકા દળના પહેલા કમાન્ડર ઈન ચીફ એડમિરલ સર એડવર્ડ પેરી કેસીબી પ્રશાસન 1951માં વહીવટ એડમિરલ સર માર્ક પીજી, કેબીઈ, સીબી, ડીએસઓને સોપ્યો હતો.

22 એપ્રિલ, 1958ના રોજ વાઇસ એડમિરલ આર ડી કટારીએ નેવીના પ્રથમ ભારતીય નૌકાદળનાં વડા તરીકે કાર્યભાર સંભાળ્યો હતો.

ABOUT THE AUTHOR

...view details