ડાંગ જિલ્લાનો જંગલ વિસ્તાર પૌરાણિક કાળથી વૈદિક સંસ્કૃતિમાં દંડકારણ્યના જંગલ તરીકે પ્રસિદ્ધ છે. આ દંડકારણ્યમાં મહાભારતની સંસ્કૃતિના સમયમાં પાંડવોએ જંગલમાં ગુફા બનાવી તેમાં તેઓ અરણ્યવાસ દરમિયાન રહ્યાં હતાં તેવી દંતકથા પ્રચલિત છે.
પાંડવોની આ ગુફાને આજે પાંડવા ગુફા તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. પહાડી વિસ્તારના ડુંગરોની હારમાળામાં વચ્ચેની ખાઈના ભાગમાં પાંડવા ગામથી 3 કિમીના અંતરે પૂર્વ દિશાના જંગલ વિસ્તારમાં પાંડવા ગુફા આવેલી છે. પાંડવા ગુફાના કારણે જ અહીં વસવાટ કરતાં લોકોના ગામનું નામ પાંડવા ગામ પાડવામાં આવ્યું છે.
વર્ષો જૂની પાંડવા ગુફા સાથે આદિવાસીઓની આસ્થા પણ જોડાયેલી છે. અહીંના આદિવાસીઓ ડુંગર દેવની પૂજા માટે પાંડવા ગુફામાં જતાં હોય છે. ડાંગ જિલ્લાના પ્રવાસન સ્થળ તરીકે પ્રખ્યાત પાંડવા ગુફાનું નામ સૌથી મોખરે છે. પણ આ ગુફાની જાળવણી કરવા માટે તંત્ર દ્વારા બેદરકારી દાખવવામાં આવી રહી છે તેવું સ્પષ્ટ જણાઈ આવે છે. વર્ષો પહેલાં પાંચ પાંડવોના પાંચ રૂમો હતાં જે આજે નામશેષ થઈ ગયા છે. અસામાજીક તત્વો દ્વારા ગુફાની તોડફોડ કરવામાં આવી હતી.
પાંડવા ગુફાની જાળવણી થાય ઉપરાંત આ ગુફા સુધી જવા માટે રસ્તો બનાવવામાં આવે તેવી માગ ગ્રામજનો દ્વારા કરવામાં આવી રહી છે. ગ્રામજનોએ વારંવાર ગ્રામસભામાં ઠરાવ કર્યા હોવા છતાં પણ ગુફા સુધી જવા માટેના રસ્તાનો કોઈ ઉકેલ આવ્યો નથી. રસ્તાની માંગણી માટે ગત લોકસભામાં ચૂંટણીમાં લોકોએ વિરોધ નોંધાવ્યો હતો. તેમ છતાં આજ દિન સુધી રસ્તાનું નિર્માણ થયું નથી. મોટી સંખ્યામાં પ્રવાસીઓ પાંડવા ગુફાની મુલાકાતે આવે છે, પણ રસ્તો બરાબર ન હોવાના કારણે પાછા પરત ફરે છે. પથરાળ રસ્તો અને ઠેરઠેર રસ્તા પર ઘાસ હોવાના કારણે ચોમાસાની ઋતુમાં ગુફા સુધી જવા માટે ભારે મુશ્કેલીઓ પડે છે.
ઉલ્લેખનીય છે કે પાંડવા ગુફા એક ઐતિહાસિક સ્થળ હોવાથી તેની જાળવણી જરૂરી છે. આ ઉપરાંત જો પાંડવા ગુફા સુધી જવા માટે રસ્તાનું નિર્માણ કરવામાં આવે તો મોટી સંખ્યામાં પ્રવાસીઓ આવી શકે છે અને અહીંના સ્થાનિક આદિવાસીઓ માટે રોજગારી પણ ઉભી કરી શકાય છે.
