હૈદરાબાદ: સખત પડકારોની સરખામણી 'રોકેટ સાયન્સ' સાથે કરવામાં આવે છે. અનુભવી વૈજ્ઞાનિકોએ સાબિત કર્યું છે કે, આપણે ઉપગ્રહો, રોકેટ બનાવી શકીએ છીએ અને એવા પ્રયોગો કરી શકીએ છીએ જે જાણીતી કંપનીઓ માટે શક્ય નથી. ETV ભારતે સ્ટાર્ટઅપ કંપનીઓ સ્કાયરૂટ (Skyroot Aerospace) અને 'ધ્રુવ સ્પેસ'ના સ્થાપકો સાથે વાત કરી જે સમગ્ર દેશમાં પ્રશંસા મેળવી રહી છે. ચાર પાંચ વર્ષથી કેન્દ્ર અને રાજ્ય સરકારો સ્પેસ ટેક્નોલોજી (Space Technology) ને જબરદસ્ત પ્રોત્સાહન આપી રહી છે. છેલ્લાં 60 વર્ષમાં અગિયાર હજાર ઉપગ્રહો અવકાશમાં છોડવામાં આવ્યા છે. તો આગામી 10 વર્ષમાં 1 લાખ ઉપગ્રહો અવકાશમાં જશે. આ ઉપરાંત હૈદરાબાદની આસપાસ અત્યંત કુશળ ઇકોસિસ્ટમ (ecosystem of telangana) છે.
કોલેજનું સ્વપ્ન:કોલેજમાં શરૂ થયેલો વિચાર એક છોકરાને વિચારતા રોકી શકતો નથી. એણે લાખો સલાર છોડી દીધા. સ્પેસ ટેક્નોલોજીના સ્ટાર્ટઅપે તેમના વિચારોને જન્મ આપ્યો. તે સંસ્થા ધ્રુવ સ્પેસ છે. તાજેતરમાં 2 નાના ઉપગ્રહો સફળતાપૂર્વક ભ્રમણકક્ષામાં છોડવામાં આવ્યા હતા. અવકાશના તમામ ક્ષેત્રોમાં આગળ વધીને. તેને 'નેશનલ સ્ટાર્ટઅપ એવોર્ડ' મળ્યો છે. રાષ્ટ્રીય સ્તરે 'ક્વાલકોમ ડિઝાઇન ઇન ઇન્ડિયા ચેલેન્જ' જીતી. સ્થાપકો સંજય નેકકાંતિ, કૃષ્ણતેજા પેનામાકુરુ, અભય એગુર અને ચૈતન્ય ડોરા સૂરાપુરેડી છે.
ધ્રુવ અવકાશ: ઉપગ્રહોનું ઉત્પાદન, પ્રક્ષેપણ, ગ્રાઉન્ડ સ્ટેશનોમાં મુખ્યસેટેલાઇટપ્લેટફોર્મ, જમાવનારાઓનું ઉત્પાદન. એક સ્ટાર્ટઅપ ડિઝાઇનિંગ સોફ્ટવેર. તે ભારતીય સેના, ભારતીય સંરક્ષણ અને સંશોધન વિકાસ સંગઠન (DRDO) સહિત અનેક વિદેશી સંસ્થાઓને ઉત્પાદનો સપ્લાય કરે છે. આ સફળતા એક દિવસમાં નથી મળી. તેની પાછળ 3 વર્ષની મુશ્કેલી પછી મળી છે. સ્થાપકો સેટેલાઇટ પ્રક્ષેપણની સફળતા પાછળની મુશ્કેલીઓ સમજાવે છે અને કહે છે કે, 'અમે ઘણી ઊંઘ વિનાની રાતો વિતાવી છે'
શ્રીહરીકોટામાં પરીક્ષણ: ''ખુશી ત્યારે આવે છે જ્યારે તમે જાણો છો કે, તમે પરીક્ષા પાસ કરી છે. પરંતુ સફળતાનો દરેક તબક્કો આપણા માટે તહેવાર છે. જ્યારે શ્રીહરિકોટામાં 4 દિવસની મહેનત બાદ સેટેલાઈટને ઠીક કરવામાં આવ્યો હતો. જ્યારે તેને દસ દિવસ પછી લોન્ચ કરવામાં આવ્યો હતો. જ્યારે તેનું 2 દિવસ સુધી પરીક્ષણ કરવામાં આવ્યું હતું અને તે સંપૂર્ણ રીતે કાર્યરત હોવાનું જાણવા મળ્યું હતું.
ઉપગ્રહોનું ઉત્પાદન:આ ચારેય ઉચ્ચ શિક્ષિત છે. જેઓ વિદેશમાં અભ્યાસ અને નોકરી કરી ચૂક્યા છે. અવકાશમાં પહોંચવાના વિચારે સૌને એક કરી દીધા છે. સંજય જ્યારે બી.ટેકમાં હતો ત્યારે તેમણે એક વખત સેટેલાઇટ પ્રોજેક્ટ પર કામ કર્યું હતું. ત્યારે જ તેમને આ ક્ષેત્રનો શોખ વધ્યો હતો. તેને સમજાયું કે, આમાં ઘણી મોટી તકો છે. અન્યનો પણ આ જ વિચાર છે. વર્ષોથી એકઠા થયેલા પૈસાથી સ્ટાર્ટઅપ શરૂ કર્યું. તમામ અવરોધો પાર કરીને તેઓ આગળ વધ્યા. કૃષ્ણતેજા અને સંજય કહે છે, "અમારી એવી કેટલીક કંપનીઓમાંની એક છે, જે ઉપગ્રહો માટે સોલાર પેનલ બનાવે છે. અમે કિલોથી 300 કિગ્રા વજનના ઉપગ્રહોનું ઉત્પાદન કરી શકીએ છીએ. અમારા દ્વારા બનાવેલા ઉપગ્રહો અમેરિકા અને યુરોપના ઉપગ્રહોને અવકાશમાં લઈ જઈ શકે છે." ધ્રુવ સ્પેસ જે 4 લોકોથી શરૂ થઈ હતી. હાલમાં લગભગ 60 કર્મચારીઓ અને સલાહકારો છે. 2 વર્ષમાં 100 જેટલા નાના ઉપગ્રહો લોન્ચ કરવા માટે તૈયાર થઈ રહ્યા છે.
એક અણધાર્યો આશીર્વાદ:અવકાશના ક્ષેત્રમાં શક્યતાઓ અનંત છે. પવનકુમાર ચંદના અને નાગભારત ડાકાને તેનાથી જ પ્રેરણા મળી. તેનાથી તેમને સ્કાયરૂટ એરોસ્પેસ સ્ટાર્ટઅપ શરૂ કરવામાં મદદ મળી. 4 વર્ષ પછી તે સ્ટાર્ટઅપનું નામ દેશભરમાં ગૂંજી રહ્યું છે.
રોકેટના પ્રદર્શનમાં નિપુણ પવન: પવન જે માછલીપટ્ટનમનો વતની, પૃથ્વીના ગુરુત્વાકર્ષણમાંથી બહાર નીકળતા અને અવકાશમાં ઉડતા રોકેટ અને ઉપગ્રહોને જોતો હતો. એ જિજ્ઞાસા અને રસ દિવસે ને દિવસે વધતો જતો હતો. પ્રતિષ્ઠિત IIT ખડગપુરમાંથી સ્નાતક થયા પછી તેમણે 6 વર્ષ સુધી તિરુવનંતપુરમના વિક્રમ સારાભાઈ સ્પેસ સેન્ટરમાં વૈજ્ઞાનિક તરીકે કામ કર્યું છે. ત્યારે તેમણે રોકેટના પ્રદર્શનમાં નિપુણતા મેળવી. તેઓ ઇસરોમાં રોકેટના વિકાસ, એકીકરણ અને પ્રક્ષેપણના શોખીન હતા.
સ્કાયરુટ એરોસ્પેસની શરુઆત: નાગભારતના ઓંગોલ નિવાસી પવનના મિત્રને પણ આ બાબતોમાં ખૂબ રસ હતો. તે પણ IITમાંથી છે. તેઓએ સાથે મળીને વર્ષ 2018માં સ્કાયરૂટ એરોસ્પેસની શરૂઆત કરી હતી. તેઓ ઓછા ખર્ચે અત્યાધુનિક ટેકનોલોજી સાથે વિશ્વસનીય સેટેલાઇટ કેરિયર્સ વિકસાવવા માંગતા હતા. પરંતુ રોકેટ અને ઉપગ્રહોની ટેક્નોલોજી ખૂબ જ જટિલ અને ખર્ચાળ બાબત છે. શરૂઆતમાં નાણાકીય મુશ્કેલીઓ હતી. સદનસીબે વર્ષ 2020માં જ્યારે સરકારે સ્પેસ સેક્ટરમાં ખાનગી ભાગીદારીને મંજૂરી આપી, ત્યારે કેટલાક યુવા સાહસિકોને ભાગીદાર બનવા માટે સમજાવવામાં આવ્યા હતા. 4 વર્ષમાં રૂપિયા 526 કરોડનું રોકાણ કરવામાં આવ્યું છે. આ એક રેકોર્ડ છે. રોકાણનો મુદ્દો ઉકેલાયા પછી રોકેટ ઉત્પાદન પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરીને ISRO સાથે કરાર પર હસ્તાક્ષર કરવામાં આવ્યા હતા.
