- મહારાષ્ટ્ર અને ગુજરાતના અલગ રાજ્ય બનાવવા આંદોલનનો મોટો ફાળો
- મહાગુજરાત આંદોલનને લઇને ગુજરાત નવુ રાજ્ય બન્યું
- આંદોલન ચળવળ દરમિયાન કુલ 24 કાર્યકરોનાં થયા હતા મૃત્યુ
અમદાવાદ: ગુજરાત રાજ્યની સ્થાપના અમદાવાદ શહેરના સાબરમતી આશ્રમ ખાતેથી મૂકસેવક રવિશંકર મહારાજને હસ્તે ગુજરાત રાજ્યનું ઉદ્ઘાટન 1 મે 1960ના રોજ કરવામાં આવ્યું હતું. પાંચ વર્ષ ચાલેલી ચળવળના અંતે ગુજરાત એક રાજ્ય તરીકે પ્રસ્થાપિત થયુ, ગુજરાતની સ્થાપના કરવામાં આવી ત્યારે અમદાવાદ ગુજરાતનું પાટનગર તરીકે જાહેર કરવામાં આવ્યું હતું. અમદાવાદના લાલદરવાજા ખાતેથી સરકાર કાર્યરત હતી. ત્યારબાદ ગાંઘીનગરને પાટનગર તરીકે જાહેર કરવામાં આવ્યું હતું.
મહાગુજરાત આંદોલન એ આઝાદી પછીનું સૌથી મોટુ આંદોલન હતું
ઇતિહારકારોના મતે ગુજરાતમાં શરૂ કરવામાં આવેલું મહાગુજરાત આંદોલન આઝાદી પછીનું સૌથી મોટુ આંદોલન બન્યું હતું. વર્ષ 1956માં આંઘ્રપ્રદેશને અલગ રાજ્યનો દરજ્જો મળતા ગુજરાતીઓને પણ આશા બંધાઇ હતી કે, ભાષાવાર ગુજરાત રાજ્ય અલગ બનશે, પરંતુ રાજ્ય પુન:રચના પંચે કેન્દ્ર સરકારને 1955માં અહેવાલ સુપ્રત કર્યો હતો અને 6 ઓગષ્ટ 1956ના રોજ દ્વિભાષી મુંબઇ રાજ્યની જાહેરાત થઇ હતી. જાહેરાત થતાની સાથે જ ગુજરાતીઓની આશા પર પાણી ફરી વળ્યું અને 7 ઓગ્ષ્ટ 1956ના દિવસે કેટલાક વિર્ઘાર્થીઓ ઠાકોરભાઇ દેસાઇને મળ્વા ગયા હતા, પરંતુ ઠાકોરભાઇ દેસાઇ તરફથી કોઇ સંતોષકારક જવાબ ન મળતા હડતાલનું એલાન જાહેર કરવામાં આવ્યુ હતું.
અમદાવાદના એલિષબ્રિજ વિસ્તારમાં પ્રથમ સરઘસ નિકળ્યું હતું
અમુક વિર્ઘાર્થીઓએ ઠાકોરભાઇ દેસાઇ તરફથી કોઇ સંતોષકારક જવાબ ન મળતા હડતાલનું એલાન જાહેર કરવામાં આવ્યું હતું અને ત્યારબાદ અમદાવાદના એલિસબ્રિજ વિસ્તારમાં જંગી સરઘસ નિકળ્યું હતું. આ સરઘસમાં જ “લે કે રહેંગે મહાગુજરાત”નો નારો આપવામાં આવ્યો હતો. જે સમય સાથે બુલંદ બનતો ગયો હતો. 8 ઓગષ્ટ 1956ના દિવસે અમુક આંદોલનકારીઓએ અમદાવાદના ભદ્દ ખાતે કોંગ્રેસભવનની બહાર દેખાવ કર્યા હતા. જેમાં પોલીસે આંદોલનકારીઓને કાબુમાં લેવા માટે અંધાધૂંધ ગોળીબાર કર્યો અને તેમાં 5 વિર્ધાર્થીના મૃત્યુ થયા બાદ આ ઘટનાનો પડધો સમગ્ર ગુજરાત પ્રદેશમાં પડ્યો હતો. જેથી ગુજરાતમાં અરાજક્તા ફેલાઇ ગઈ હતી અને અમદાવાદના મોટાભાગના વિસ્તારમાં દેખાવો અને તોફાનો થવા લાગ્યા હતા.