History of Demonetisation: 2000ની નોટ પાછી ખેંચવાની જાહેરાતથી નોટબંધીની યાદો થઈ તાજી, જાણો આ પહેલા ક્યારે અને કેટલા નિર્ણયો લેવામાં આવ્યા હતા

હાલમાં જ RBIએ 2000 રૂપિયાની નોટો બંધ કરવાની જાહેરાત કરી છે. જોકે, 30 સપ્ટેમ્બર 2023 સુધી બેંકોમાં જઈને આ નોટો બદલવાનો સમય છે. ત્યાં સુધી આ ચલણ માન્ય છે. પરંતુ આ પહેલીવાર નથી કે જ્યારે દેશમાં નોટબંધી કે નોટો ચલણમાંથી હટાવવામાં આવી હોય. આ પહેલા પણ સરકારે આવા નિર્ણયો લીધા છે, આવો જાણીએ દેશમાં નોટબંધીનો ઈતિહાસ...

નવી દિલ્હી:ભારતીય રિઝર્વ બેંક (RBI) એ શુક્રવારે 2000 રૂપિયાની નોટને ચલણમાંથી પાછી ખેંચવાની જાહેરાત કરી છે. પરંતુ હાલમાં 2000 રૂપિયાની નોટો લીગલ ટેન્ડરમાં રહેશે અને 30 સપ્ટેમ્બર સુધી આ નોટો બેંકમાં બદલી શકાશે. વર્ષ 2016માં નોટબંધીનો ઐતિહાસિક નિર્ણય લેવામાં આવ્યો હતો. આ પછી ફરી એકવાર 2000ની નોટ બંધ થઈ રહી છે, જેના કારણે લોકોમાં ફરી એકવાર નોટબંધીની યાદો તાજી થઈ રહી છે. પરંતુ 2016 પહેલા પણ ઘણી વખત નોટબંધીના નિર્ણયો લેવામાં આવ્યા હતા, ચાલો જાણીએ તે નિર્ણયો અને તે સમય વિશે...

1935 માં, દેશમાં કેન્દ્રીય બેંકની સ્થાપના કરવામાં આવી:ભારતમાં કાગળના ચલણના ઇતિહાસ વિશે વાત કરીએ તો, તે 18મી સદીના મધ્યમાં શરૂ થઈ હતી. જેમાં 10, 20, 50 અને 100 રૂપિયાના મૂલ્યની નોટો અને વિક્ટોરિયા પોટ્રેટની શ્રેણીનો સમાવેશ થાય છે. આ શ્રેણીને 1867માં અન્ડરપ્રિન્ટ શ્રેણીમાં બદલવામાં આવી હતી. આ પછી, 1935 માં, દેશમાં કેન્દ્રીય બેંકની સ્થાપના કરવામાં આવી.

દેશમાં પ્રથમ અને બીજી નોટબંધી: રિઝર્વ બેંક ઓફ ઈન્ડિયા (RBI) ની સ્થાપના 1 એપ્રિલ 1935ના રોજ થઈ હતી. આ પછી, 1938 માં, 1000 અને 10,000 રૂપિયાની નોટો રજૂ કરવામાં આવી. આ ઉચ્ચ મૂલ્યની નોટો 1946 સુધી ચલણમાં રહી. આ પછી, દેશમાં પ્રથમ નોટબંધી કરવામાં આવી હતી અને તે બંધ કરવામાં આવી હતી. જો કે, આ નોટો 1954માં ફરી રજૂ કરવામાં આવી હતી. પરંતુ 1978માં ભારતીય જનતા પાર્ટી (BJP)ની આગેવાની હેઠળની ગઠબંધન સરકારે ફરી એકવાર આ નોટો પર પ્રતિબંધ મૂક્યો હતો. આ રીતે તે ભારતમાં નોટબંધીનો બીજો રાઉન્ડ હતો.

• 1978માં રૂપિયા 500ની નોટો રજૂ કરવામાં આવી હતી જ્યારે વર્ષ 2000માં રૂપિયા 1000ની નોટો રજૂ કરવામાં આવી હતી. મહાત્મા ગાંધીની તસવીરવાળી ચલણી નોટો 1996માં બહાર પાડવામાં આવી હતી. જે બાદમાં મહાત્મા ગાંધી સિરીઝ 2005ની ચલણી નોટો દ્વારા બદલવામાં આવી હતી. વર્ષ 2014માં કેન્દ્રમાં મોદી સરકાર આવી.જેણે 2016માં નોટબંધીનો નિર્ણય લીધો. જે ભારતના ઈતિહાસમાં ઐતિહાસિક નિર્ણય ગણાય છે. આ નિર્ણય હેઠળ 500 અને 2000 રૂપિયાની નોટો બંધ કરવામાં આવી હતી.
• કાળાં નાણાંને અંકુશમાં લેવા માટે તેને એક મોટો નિર્ણય માનવામાં આવ્યો હતો. નોંધપાત્ર રીતે, આ નોટબંધી ભારતના ઇતિહાસમાં સૌથી વધુ વિવાદાસ્પદ રહી છે. 2018 માં RBIના અહેવાલ મુજબ, લગભગ 99.3 ટકા (રૂપિયા 15.3 લાખ કરોડ) નોટબંધી બેંકોમાં જમા કરવામાં આવી હતી. આ પછી 500 અને 2000 રૂપિયાની નોટો ચલણમાં આવી.

આ પણ વાંચો: