Budget 2023 : બજેટ પહેલા શા માટે રજૂ કરવામાં આવે છે ઈકોનોમિક સર્વે, જાણો તેનો અર્થ

દર વર્ષે 1 ફેબ્રુઆરીએ દેશનું સામાન્ય બજેટ રજૂ કરવામાં આવે છે, પરંતુ તે પહેલા એક અન્ય મહત્વપૂર્ણ દસ્તાવેજ સંસદના ટેબલ પર મૂકવામાં આવે છે. જેને (Economic Survey) ઈકોનોમિક સર્વે કહેવાય છે. શું છે ઈકોનોમિક સર્વે (what is economic survey) , કોણ તૈયાર કરે છે, બજેટ સાથે તેનો શું સંબંધ છે, આ તમામ સવાલોના જવાબ જાણીશું આ રિપોર્ટમાં.

નવી દિલ્હી :જાન્યુઆરી મહિનો પૂરો થવાનો છે. નાણામંત્રી નિર્મલા સીતારમણ 1 ફેબ્રુઆરીએ બજેટ રજૂ કરશે. આવી સ્થિતિમાં આર્થિક જગતમાં ચર્ચા માત્ર બજેટની જ છે, પરંતુ સામાન્ય બજેટની રજૂઆત પહેલા સંસદમાં અન્ય દસ્તાવેજ રજૂ કરવામાં આવે છે. આ દસ્તાવેજને આર્થિક સર્વે કહે છે. હવે શું છે આર્થિક સર્વે? કોણ બનાવે છે અને તેનો બજેટ સાથે શું સંબંધ છે? બજેટ પહેલા શા માટે રજૂ કરવામાં આવે છે? આ તમામ સવાલોના જવાબ તમે આ રિપોર્ટમાં જાણી શકશો.

નાણામંત્રી નિર્મલા સીતારમણ

શું છે ઈકોનોમિક સર્વે : ઈકોનોમિક સર્વે 2022 એ એક વર્ષમાં દેશના આર્થિક વિકાસનો વાર્ષિક હિસાબ છે. જેના આધારે અંદાજ લગાવવામાં આવે છે કે છેલ્લા એક વર્ષમાં દેશની અર્થવ્યવસ્થા કેવી હતી. આર્થિક સર્વે એ નાણાકીય સર્વે છે. જેમાં અર્થતંત્રના આર્થિક ચિત્રનો ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે. આમાં, આવક અને ખર્ચ અને વૃદ્ધિને પ્રોત્સાહન આપવા માટે સરકારે ક્યાં ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવું જોઈએ તે વિશે એક લેખ લખવામાં આવ્યો છે. આર્થિક સર્વેના આધારે અંદાજ લગાવવામાં આવે છે કે છેલ્લા એક વર્ષમાં દેશની અર્થવ્યવસ્થા કેવી રહી છે, કયા મોરચે તેને ફાયદો થયો છે અને ક્યાં નુકસાન થયું છે. આર્થિક વિકાસની સમીક્ષા કરવામાં આવે છે. આ માટે વિવિધ ક્ષેત્રો અને ઉદ્યોગો કૃષિ, વિવિધ ઉત્પાદન, રોજગાર, ફુગાવો અને નિકાસ જેવા ડેટા લેવામાં આવે છે.

આ પણ વાંચો :Cow Dung For CNG Cars: ગાયના છાણમાંથી ચાલશે CNG કાર, કંપનીએ આ ભારતીય એજન્સી સાથે મિલાવ્યો હાથ

શા માટે તે જરૂરી છે આર્થિક સર્વે :આર્થિક સર્વે મની સપ્લાય અને વિદેશી વિનિમય અનામત જેવા પાસાઓ પર પણ ધ્યાન આપે છે. જેની અસર ભારતના અર્થતંત્ર પર પણ પડે છે. આમાં, માત્ર પાછલા નાણાકીય વર્ષની સૂક્ષ્મ આર્થિક પરિસ્થિતિનું જ વિશ્લેષણ નથી, પરંતુ તે આગામી નાણાકીય વર્ષ માટે માર્ગદર્શિકા પણ નક્કી કરે છે. આર્થિક સર્વેમાં સરકારને સૂચનો પણ આપવામાં આવ્યા છે, પરંતુ તેનો અમલ કરવો કે નહીં તે સરકાર પર નિર્ભર છે. આ જ કારણ છે કે બજેટ રજૂ થવાના એક દિવસ પહેલા જ આર્થિક સર્વેક્ષણ સંસદના ટેબલ પર રાખવામાં આવે છે.

કોણ તૈયાર કરે છે ઈકોનોમિક સર્વે :ઈકોનોમિક સર્વેને ઈકોનોમિક સર્વે તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. નાણા મંત્રાલય હેઠળ એક વિભાગ છે, જેને આર્થિક બાબતો કહેવામાં આવે છે. તેમાં એક આર્થિક વિભાગ છે. આ આર્થિક વિભાગ ચીફ ઇકોનોમિક ડિવિઝન (CEA) ની દેખરેખ હેઠળ આર્થિક સર્વે તૈયાર કરે છે. દેશનો પ્રથમ આર્થિક સર્વે 1950-51 ની વચ્ચે રજૂ કરવામાં આવ્યો હતો. ખાસ વાત એ છે કે 1964 સુધી દેશના સામાન્ય બજેટની સાથે આર્થિક સર્વે પણ રજૂ કરવામાં આવતો હતો. પરંતુ તે પછી બજેટના એક દિવસ પહેલા રજૂ કરવામાં આવી રહ્યું છે. મોટાભાગે આર્થિક સર્વે પરથી પણ અંદાજ લગાવવામાં આવે છે કે બજેટમાં શું આવવાનું છે.

આ પણ વાંચો :કેવી રીતે 'નો ક્લેમ બોનસ' નવા વાહન વીમામાં પ્રીમિયમનો બોજ ઘટાડે છે