પોઝિટિવ પે સિસ્ટમ એટલે શું ?

1 સપ્ટેમ્બર 2021થી રાષ્ટ્રવ્યાપી બેંકિંગ સીસ્ટમ પોઝિટિવ પે સીસ્ટમ અપનાવવા જઈ રહી છે. તે જન-ધન ખાતાઓથી લઈને બેન્કોના દરેક પ્રકારના ખાતાઓને જોખમમાં મૂકતી બાબતો માટે અસર કરશે. જાણો આ કઇ રીતે કામ કરશે.

• પોઝિટિવ પે સિસ્ટમનો અર્થ સમજો
• આ સિસ્ટમ દ્વારા આર્થિક વ્યવહારમાં રક્ષણ ઉપલબ્ધ છે
• નેશનલ પેમેન્ટ્સ કોર્પોરેશન ઓફ ઈન્ડિયા દ્વારા રજૂ કરાઈ છે પ્રણાલી

ન્યૂઝડેસ્ક:નેશનલ પેમેન્ટ્સ કોર્પોરેશન ઓફ ઈન્ડિયા દ્વારા વિકસાવવામાં આવેલી પોઝિટિવ પે સિસ્ટમ, મોટા મૂલ્યની તપાસની મુખ્ય વિગતોની ફરી પુષ્ટિ કરવાની પ્રક્રિયા છે. ચેક આપતી વખતે વિગતોની ચકાસણી કરવામાં આવે છે અને કોઈપણ વિસંગતતાને ચિહ્નિત કરવામાં આવે છે

પોઝિટિવ પે સીસ્ટમ દરેક ચેકની ડોલરની રકમ, ચેક નંબર અને ખાતા નંબર સાથે મેળ ખાતા કામ કરે છે જે ચેક સામે ચુકવણી માટે રજૂ કરવામાં આવે છે જે અગાઉ વ્યવસાય દ્વારા અધિકૃત અને જારી કરવામાં આવ્યા છે. જો આ ત્રણ ઘટકો મેળ ખાતા નથી, તો ચેક ચૂકવવામાં આવતો નથી. ટૂંકમાં, સકારાત્મક પગાર એ છેતરપિંડી-નિવારણ પ્રણાલી છે જે મોટાભાગની વ્યાપારી બેંકો કંપનીઓને બનાવટી, બદલાયેલા અને નકલી ચેક સામે રક્ષણ આપવા માટે આપે છે.

બેંકિંગમાં પોઝિટિવ પે સીસ્ટમની કામગીરી

પોઝિટિવ પે સીસ્ટમ એ છેતરપિંડી સામે રક્ષણ કરતી પ્રણાલી છે જે મોટાભાગની વ્યાપારી બેંકો કંપનીઓને બનાવટી, બદલાયેલા અને નકલી ચેક સામે રક્ષણ આપવા માટે આપે છે. કંપનીઓ સામાન્ય રીતે દરેક ચેકના ચેક નંબર, રકમ અને એકાઉન્ટ નંબરની બેંકને યાદી આપે છે. પોઝિટિવ પે એ એક લોકપ્રિય રોકડ સેવા છે જેનો ઉપયોગ બેંકો દ્વારા છેતરપિંડી શોધવા અને અટકાવવા માટે કરવામાં આવે છે. પોઝિટિવ પે પ્રક્રિયા ડોલરની રકમ, ચેક નંબર અને એકાઉન્ટ નંબર જોઈને ચુકવણી માટે પ્રસ્તુત ચેક સાથે કંપનીના જારી કરેલા ચેક સાથે મેળ ખાય છે. કોઈપણ શંકાસ્પદ ચેક જારી કરનારને સમીક્ષા માટે પાછો મોકલવામાં આવે છે.

રિવર્સ પોઝિટિવ પે તરીકે ઓળખાતી એક પદ્ધતિ પણ છે. અને પોઝિટિવ પે અને રિવર્સ પોઝિટિવ પે વચ્ચેનો તફાવત પોઝિટિવ પે સાથે છે, તમારે રિવર્સ પોઝિટિવ પે સાથે 100ટકા ચેકને બદલે માત્ર અપવાદરુપ (આશરે 1ટકા ચેક) ની સમીક્ષા કરવી પડશે. રિચીએ ચેતવણી પણ આપી હતી કે રિવર્સ પોઝિટિવ પે સાથે, કટ-ઓફ ડેડલાઇન દ્વારા નક્કી ન કરાયેલ કોઈપણ વસ્તુઓને 'ચૂકવણી' કરવાનો ડિફોલ્ટ નિર્ણય છે.

શું પોઝિટિવ પે સીસ્ટમ વૈકલ્પિક છે?

બીઓબીએ છેતરપિંડી કરનારાઓનો સામનો કરવા માટે તેના ગ્રાહકો માટે ચેક પેમેન્ટ ફરજિયાત કરવા માટે 'પોઝિટિવ પે સીસ્ટમ ' લાગુ કરી છે. બેંકના જણાવ્યા અનુસાર, ગ્રાહકોએ તેમના ચેક ઓળખપત્રોની ચકાસણી કરવાની જરુર છે, જો ક્લીયર કરવાની રકમ 2 લાખ રૂપિયાથી વધુ હોય. જો ચેકની રકમ 50,000 કે તેથી વધુ પરંતુ 5 લાખ રૂપિયાથી ઓછી હોય તો ચેક જારી કરનારાઓ માટે પોઝિટિવ પે સુવિધા પસંદ કરવી વૈકલ્પિક રહેશે. બીજી બાજુ, જો ચેકની રકમ રૂપિયા 5 લાખ કે તેથી વધુ હોય તો બેન્કો પોઝિટિવ પે પાલન માટે આગ્રહ કરી શકે છે.

સ્વચાલિત ક્લિયરિંગ હાઉસ છેતરપિંડી (ACH છેતરપિંડી)

ACH છેતરપિંડી એ સ્વચાલિત ક્લિયરિંગ હાઉસ નાણાકીય વ્યવહાર નેટવર્ક દ્વારા ભંડોળની ચોરી છે. ACH નેટવર્ક કેન્દ્રીય ક્લિયરિંગ સુવિધા તરીકે કાર્ય કરે છે. સરળ રીતે વ્યાખ્યાયિત, કોઈપણ અનધિકૃત ભંડોળ ટ્રાન્સફર કે જે બેંક ખાતામાં થાય છે. ACH છેતરપિંડી કરવી કમનસીબે ખૂબ જ સરળ છે. નાણાકીય સંસ્થાઓ દ્વારા વ્યવસાયો અને વ્યક્તિઓ વચ્ચે સીધી ડિપોઝિટ, ચેક, બિલની ચુકવણી અને રોકડ સ્થાનાંતરણને સંભાળવા માટે ઓટોમેટેડ ક્લીયરિંગ હાઉસ સાથે સંકળાયેલી છેતરપિંડી હેકર્સ માટે અણધારી પીડિતોના બેંક ખાતામાંથી નાણાં છીનવી લેવાનો વધુને વધુ લોકપ્રિય માર્ગ બની રહ્યો છે. એક અહીં પ્રશ્ન એ છે કે આ ગુનો કેટલો વ્યાપક છે? ACH છેતરપિંડીમાં શું સામેલ છે? આ ગુનો કેવી રીતે થાય છે અને વ્યવસાયો અને વ્યક્તિઓ તેમની માહિતીને કેવી રીતે સુરક્ષિત રાખી શકે છે? શું ACH છેતરપિંડી ગુનામાં વધતું વલણ છે? કોને જોખમ છે?

વેલ, ACH છેતરપિંડી વધતી જતું વલણ રહ્યું છે. મોટે ભાગે કારણ કે તે એકદમ સરળ છે અને શોધી શકાતું નથી. બેંક ખાતાધારકો મોટેભાગે નાનાથી મધ્યમ કદના વ્યવસાયીઓ હોય છે, કોર્ટ સિસ્ટમો ઉપરાંત, શાળા, જિલ્લાઓ અને અન્ય જાહેર સંસ્થાઓ ACH જોખમમાં હોય છે.

ACH ટ્રાન્ઝેક્શન એ બેચ પ્રોસેસિંગ સિસ્ટમનો ઉપયોગ કરીને બેંક ખાતા વચ્ચે ઇલેક્ટ્રોનિક ફંડ ટ્રાન્સફર છે. સરળ રીતે વ્યાખ્યાયિત કરીએ તો ACH છેતરપિંડી એ કોઈપણ અનધિકૃત ભંડોળ ટ્રાન્સફર છે જે બેંક ખાતામાં થાય છે. ACH છેતરપિંડી ખૂબ જ સરળ છે. છેતરપિંડી કરનારને ફ્રોડ કરનારને ખાતા નંબર અને બેંક રૂટિંગ નંબરની જરૂર હોય છે. સૌથી સરળ સ્વરૂપમાં છેતરપિંડી કરનાર તમારા બેંક ખાતા અને રૂટીંગ નંબરનો ઉપયોગ ખરીદી માટે ચૂકવણી શરૂ કરવા અથવા ઇચ્છિત વિક્રેતાને આ નંબરો આપીને દેવું ચૂકવવા માટે કરે છે.

ACH પોઝિટિવ પે ઇલેક્ટ્રોનિક પેમેન્ટ સાથે સંકળાયેલી છેતરપિંડી સામે લડવામાં મદદ કરે છે. તમારા બિઝનેસના મંજૂર થયેલા વિક્રેતાઓની સૂચિ સેટ કરે છે જે આપમેળે ચૂકવવામાં આવે છે. સમાપ્તિ તારીખો અને ફિલ્ટર્સ સાથે જે કોઈપણ એક વિક્રેતાને ચૂકવણી કરી શકાય તેટલા નાણાંની મર્યાદા ધરાવે છે. કોઈપણ ઇલેક્ટ્રોનિક ટ્રાન્ઝેક્શન કે જે આ સીમાઓની બહાર થાય છે તે ચેતવણી આપેે છે જેથી તમે નક્કી કરી શકો કે તે કાયદેસર છે કે નહીં અને પછી ટ્રાન્ઝેક્શનને મંજૂરી આપો કે નકારો.

ACH પોઝિટિવ પેના લાભો

1. સુરક્ષા અને છેતરપિંડી નિયંત્રણ - ACH પોઝિટિવ પેની ત્વરિત ઓનલાઇન એક્સેસ સાથે

2. આંતરિક નિયંત્રણ સપોર્ટ - ACH પોઝિટિવ પે દ્વારા ડેબિટ ફિલ્ટર એડમિનિસ્ટ્રેશન અને પે અથવા વળતર ચુકવણીના નિર્ણયોમાંથી જાળવણીની ભૂમિકાઓને અલગ કરો.

3. લવચીક સૂચનાઓ - અપવાદ સૂચનાઓ બહુવિધ ઇમેઇલ સરનામાં પર અથવા એસએમએસ ટેક્સ્ટ સંદેશ તરીકે મોકલી શકાય છે

ભારતીય રિઝર્વ બેંકના નિયમો અને માર્ગદર્શિકા

PSOને આપવામાં આવેલ CoA માટે કાયમી માન્યતા

CL: IX.27 રિઝર્વ બેંકે સામાન્ય સ્થિતિને આધીન તમામ પીએસઓ (નવા અને હાલના બંને) માટે કાયમી ધોરણે અધિકૃતતા આપવાનું નક્કી કર્યું.

CTS માટે પોઝિટિવ પે સિસ્ટમ

CL: IX.26 ચેક પેમેન્ટમાં ગ્રાહકોની સલામતી વધારવા અને ચેક લીવ્સ સાથે છેડછાડના કારણે થતી છેતરપિંડીના બનાવોને ઘટાડવા માટે, રિઝર્વ બેંકે 50,000 અને તેથી વધુ મૂલ્યના તમામ ચેક માટે પોઝિટિવ પે મિકેનિઝમની કન્સેપ્ટ જાહેર કર્યો છે.

કૃપા કરીને 6 ઓગસ્ટ, 2020 ના ડેવલપમેન્ટલ એન્ડ રેગ્યુલેટરી પોલિસી પરના નિવેદનનો સંદર્ભ લો જેમાં ભારતીય રિઝર્વ બેન્ક (RBI) એ ચેક કાપણી સિસ્ટમ (CTS) માટે પોઝિટિવ પે સિસ્ટમ રજૂ કરવાની જાહેરાત કરી હતી. પોઝિટિવ પે સીસ્ટમના ખ્યાલમાં મોટા મૂલ્યની તપાસની મુખ્ય વિગતોની પુન: પુષ્ટિ કરવાની પ્રક્રિયાનો સમાવેશ થાય છે. આ પ્રક્રિયા અંતર્ગત ચેક આપનાર ઈલેક્ટ્રોનિક રીતે એસએમએસ, મોબાઈલ એપ, ઈન્ટરનેટ બેંકિંગ, એટીએમ વગેરે ચેનલો દ્વારા સબમિટ કરે છે.

નેશનલ પેમેન્ટ્સ કોર્પોરેશન ઓફ ઇન્ડિયા (NPCI) CTS માં હકારાત્મક પગારની સુવિધા વિકસાવશે અને તેને સહભાગી બેંકો માટે ઉપલબ્ધ કરાવશે. બેંકો બદલામાં, 50,000 અને તેથી વધુની રકમ માટે ચેક જારી કરનારા તમામ ખાતાધારકોને સક્ષમ કરશે. જ્યારે આ સુવિધાનો લાભ ખાતાધારકની વિવેકબુદ્ધિ પર છે. ત્યારે બેન્કો ₹ 5,00,000 અને તેથી વધુની રકમના ચેકના કિસ્સામાં તેને ફરજિયાત બનાવવાનું વિચારી શકે છે.

CTS ગ્રીડમાં વિવાદ નિવારણ પદ્ધતિ હેઠળ ફક્ત તે જ ચેક સ્વીકારવામાં આવશે જે ઉપરની સૂચનાઓ સાથે સુસંગત છે. સભ્ય બેન્કો CTS ની બહાર ક્લિયર / એકત્રિત ચેક માટે પણ સમાન વ્યવસ્થા અમલમાં મૂકી શકે છે.

બેંકોને તેમના ગ્રાહકોમાં એસએમએસ ચેતવણીઓ, શાખાઓ, એટીએમ તેમજ તેમની વેબ સાઇટ અને ઇન્ટરનેટ બેંકિંગ દ્વારા પોઝિટિવ પે સિસ્ટમની સુવિધાઓ અંગે પૂરતી જાગૃતિ લાવવાની સલાહ આપવામાં આવે છે.

01 સપ્ટેમ્બર, 2021 થી પોઝિટિવ પેમેન્ટ સીસ્ટમ લાગુ કરવામાં આવશે.

આ નિર્દેશ ચુકવણી અને સમાધાન પ્રણાલી અધિનિયમ, 2007 (2007 ના અધિનિયમ 51) ની કલમ 18 સાથે વાંચેલ કલમ 10 (2) હેઠળ જારી કરવામાં આવ્યો છે.

આ પણ વાંચોઃ ઈન્ફોસિસે 164 કરોડ રૂપિયાનું ટેક્સ પોર્ટલ બનાવ્યું, છતાં ટેક્સ ભરવામાં કેમ મુશ્કેલી આવી રહી છે?

આ પણ વાંચોઃ RBIના ગવર્નરે ડિજિટલ કરન્સીની ટ્રાયલ અંગે કરી આ જાહેરાત