નવી દિલ્હી: આંતરરાષ્ટ્રીય સંબંધોના પરિપ્રેક્ષ્યમાં G20 એ વિશ્વના સૌથી મહત્વપૂર્ણ પડકારોનું સમાઘાન કરવા અને વિશ્વની મુખ્ય અર્થવ્યવસ્થાઓ વચ્ચે સહકારને પ્રોત્સાહન આપવા માટે એક મહત્વપૂર્ણ મંચ તરીકે ઉભરી આવ્યું છે. ભૌગોલિક રાજનૈતિક અનિશ્ચિતતાઓ અને આર્થિક જટિલતાઓની પૃષ્ઠભૂમિમાં ભારતે ગયા મહિના સુધી G20 પ્રમુખપદ સંભાળીને સંવાદ, સહકાર અને સામૂહિક પગલાંને પ્રોત્સાહન આપવામાં મુખ્ય ભૂમિકા ભજવી હતી.
ડિસેમ્બર 2022માં ઇન્ડોનેશિયાથી G20નું પ્રમુખપદ સંભાળવાની શરૂઆતથી જ ભારતે કહ્યું હતું કે તે ગ્લોબલ સાઉથનો અવાજ બનશે. અને આ અંતર્ગત ભારતની પહેલ પર, 9-10 સપ્ટેમ્બરના રોજ નવી દિલ્હીમાં આંતરસરકારી મંચની વાર્ષિક સમિટ દરમિયાન 55-રાષ્ટ્ર આફ્રિકન યુનિયન (AU) ને G20 નો ભાગ બનાવવામાં આવ્યો હતો. આ વર્ષે ભારતના G20 પ્રમુખપદ દરમિયાન વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ આફ્રિકન દેશોની પ્રાથમિકતાઓને એકીકૃત કરવા પર ભાર મૂક્યો હતો, જે વૈશ્વિક દક્ષિણનો બહુમતી ધરાવે છે, જૂથના કાર્યસૂચિમાં. G20માં 19 દેશો અને યુરોપિયન યુનિયન સામેલ છે. G20 સમિટ પહેલા મોદીએ આફ્રિકન યુનિયનને જૂથનો કાયમી સભ્ય બનાવવા માટે સભ્ય દેશોના તમામ નેતાઓને પત્ર લખ્યો હતો. જેનો તમામ સભ્યોએ સ્વીકાર કર્યો અને 9 સપ્ટેમ્બરના રોજ 55 દેશોના સમૂહને G20માં સામેલ કરવામાં આવ્યો.
G20 નું પ્રમુખપદ સંભાળ્યા પછી ભારતે આ વર્ષે જાન્યુઆરીમાં વૉઇસ ઑફ ધ ગ્લોબલ સાઉથ (VoGS)ની વર્ચ્યુઅલ સમિટનું આયોજન કર્યું હતું. 'યુનિટી ઓફ વોઇસ, યુનિટી ઓફ પર્પઝ' થીમ પર આયોજિત સમિટમાં લગભગ 120 દેશોએ ભાગ લીધો હતો.
સમિટને સંબોધતા મોદીએ કહ્યું હતું કે ભવિષ્યનો સૌથી મોટો દાવ ગ્લોબલ સાઉથ પર છે. ત્રણ-ચતુર્થાંશ માનવતા આપણા દેશોમાં રહે છે. વૈશ્વિક શાસનનું આઠ દાયકા જૂનું મોડલ ધીમે ધીમે બદલાઈ રહ્યું હોવાથી આપણે ઉભરતી વ્યવસ્થાને આકાર આપવાનો પ્રયાસ કરવો જોઈએ. તે પછી, નવેમ્બરમાં G20 પ્રેસિડેન્સીના સમાપન પહેલા, ભારતે ફરીથી વર્ચ્યુઅલ મોડમાં બીજું VoGS યોજ્યું. બીજી સમિટનો ઉદ્દેશ્ય ભારત દ્વારા આયોજિત G20 સમિટના પરિણામોનો પ્રસાર કરવાનો હતો અને વિકાસશીલ દેશોના હિતોને ધ્યાનમાં રાખીને G20 નિર્ણયોના અસરકારક અમલીકરણ માટે સતત ગતિ સુનિશ્ચિત કરવાનો હતો.
G20ના પ્રમુખપદ દરમિયાન ભારતની બીજી મોટી સિદ્ધિ એ હતી કે વિશ્વને ડિજિટલ અર્થતંત્ર અપનાવવામાં મદદ કરવામાં નેતૃત્વની ભૂમિકા ભજવવાની તેની ક્ષમતા દર્શાવવી. ઓગસ્ટમાં બેંગલુરુમાં G20 ડિજિટલ ઈકોનોમી મિનિસ્ટર્સ મીટિંગને સંબોધતા મોદીએ કહ્યું હતું કે ભારતનું ડિજિટલ પબ્લિક ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર વૈશ્વિક પડકારોનો સ્કેલેબલ, સુરક્ષિત અને સમાવેશી ઉકેલ પૂરો પાડે છે.
"છેલ્લા નવ વર્ષમાં ભારતનું ડિજિટલ પરિવર્તન અભૂતપૂર્વ રહ્યું છે. 2015 માં અમારી ડિજિટલ ઈન્ડિયા પહેલની શરૂઆત સાથે શરૂ થયું હતું. તે નવીનતામાં અમારી અતૂટ માન્યતા દ્વારા પ્રેરિત છે. ભારતમાં 850 મિલિયનથી વધુ ઇન્ટરનેટ વપરાશકર્તાઓ છે, જે વિશ્વમાં સૌથી સસ્તો ડેટા ખર્ચનો આનંદ માણી રહ્યા છે.અમારું અનન્ય ડિજિટલ ઓળખ પ્લેટફોર્મ, આધાર, અમારા 1.3 અબજથી વધુ લોકોને આવરી લે છે. અમે ભારતમાં નાણાકીય સમાવેશમાં ક્રાંતિ લાવવા માટે JAM ટ્રિનિટી - જન ધન બેંક એકાઉન્ટ, આધાર અને મોબાઇલ - ની શક્તિનો ઉપયોગ કર્યો છે. દર મહિને અમારી ઇન્સ્ટન્ટ પેમેન્ટ સિસ્ટમ, UPI (યુનિફાઇડ પેમેન્ટ ઇન્ટરફેસ) પર લગભગ 10 બિલિયન વ્યવહારો થાય છે.
ભારતે વન ફ્યુચર એલાયન્સ (OFA) ની આગેવાની કરી, એક પહેલ જેનો હેતુ તમામ દેશો અને હિતધારકોને એક સાથે લાવવા, ડિજિટલ પબ્લિક ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર (DPI) ના ભાવિને આકાર આપવા, નિર્માણ અને ડિઝાઇન કરવા માટે છે જેનો ઉપયોગ તમામ દેશો દ્વારા કરી શકાય છે. ગઠબંધનનો ઉદ્દેશ્ય દેશોને સક્ષમ બનાવવાનો હતો, ખાસ કરીને ઓછી અને મધ્યમ આવક ધરાવતા જૂથોના, તેમના શાસનને સુધારવાના અનુભવો અને સામાજિક, આર્થિક, ડિજિટલ અને ટકાઉ વિકાસ માટે ટેક્નોલોજીના ઉપયોગથી શીખી શકે.
અમારું અનન્ય ડિજિટલ ઓળખ પ્લેટફોર્મ, આધાર, અમારા 1.3 અબજથી વધુ લોકોને આવરી લે છે. અમે ભારતમાં નાણાકીય સમાવેશમાં ક્રાંતિ લાવવા માટે JAM ટ્રિનિટી - જન ધન બેંક એકાઉન્ટ, આધાર અને મોબાઇલ - ની શક્તિનો ઉપયોગ કર્યો છે. દર મહિને અમારી ઇન્સ્ટન્ટ પેમેન્ટ સિસ્ટમ, UPI (યુનિફાઇડ પેમેન્ટ ઇન્ટરફેસ) પર લગભગ 10 બિલિયન વ્યવહારો થાય છે.
દસ્તાવેજ જણાવે છે, "અગાઉના G20 પ્રેસિડન્સી દરમિયાન હાથ ધરાયેલા ડિજિટલ વિભાજનને દૂર કરવા પરની અમારી ચર્ચાઓને ધ્યાનમાં રાખીને, અમે બધા માટે, ખાસ કરીને વંચિત જૂથો અને સંવેદનશીલ પરિસ્થિતિઓમાં લોકો માટે એક સમાવિષ્ટ ડિજિટલ પરિવર્તન માટે હાકલ કરીએ છીએ."
ગયા મહિને, ભારતે બ્રાઝિલને G20 પ્રમુખપદ સોંપ્યું તે પહેલાં, મોદીએ વર્ચ્યુઅલ G20 લીડર્સ સમિટને સંબોધિત કરતી વખતે કહ્યું હતું કે ગ્લોબલ DPI રિપોઝીટરી (GDPIR)માં 16 દેશોના DPIનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે. નવી દિલ્હી સમિટમાં, ડિજિટલ પબ્લિક ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર રિપોઝીટરીની સ્થાપના કરવાનો નિર્ણય લેવામાં આવ્યો હતો અને મને તેની પૂર્ણતાની જાહેરાત કરતાં વડાપ્રધાને કહ્યું કે આ ભંડારમાં 16 દેશોના 50 થી વધુ DPIનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે.
ભારતના G20ના નેતૃત્વ હેઠળની સિદ્ધિઓ તમામ દેશો પર વૈશ્વિક સ્તરે કાયમી અસર સાથે છોડતી ગઈ. સામાન્ય પડકારોને પહોંચી વળવા અને આર્થિક વૃદ્ધિને આગળ વધારવા માટે નવીન ઉકેલો રજૂ કરવાથી ભારતે આંતરરાષ્ટ્રીય મંચ પર તેની તાકાત દર્શાવી છે. બ્રાઝિલને પુરસ્કાર સોંપવામાં આવ્યો ત્યારે ભારતની અવિશ્વસનીય નિશાની એ શક્તિને પ્રતિબિંબિત કરે છે કે જ્યારે રાષ્ટ્રો આજના જટિલ મુદ્દાઓનો સામનો કરવા માટે એકસાથે આવે છે ત્યારે ઉભરી આવે છે.
