Union Budget Explained: બજેટમાં શું છેરાજકોષીય ખાધ, જાણો સરળ શબ્દોમાં...

કરની દરખાસ્તો પછી, કેન્દ્રીય બજેટમાં(Union Budget Explained) સૌથી વધુ આતુરતાપૂર્વક જોવામાં આવતી સંખ્યાઓમાંની એક છે. રાજકોષીય ખાધની કર દરખાસ્ત પ્રધાન(Fiscal Deficit Tax Proposal Submitted by Minister) દ્વારા સબમિટ કરવામાં આવી છે. રાજકોષીય ખાધ મેક્રો-અર્થશાસ્ત્રીઓ માટે સૌથી મહત્વપૂર્ણ(Fiscal deficit most important) છે. જેઓ મહેસૂલ પ્રાપ્તિ અને જાહેર ખર્ચ સહિત સરકારી નાણાકીય બાબતોનો અભ્યાસ કરે છે.

નવી દિલ્હીઃ બજેટમાં રાજકોષીય ખાધ(Fiscal deficit most important) સૌથી મહત્વની છે. તે કર દરખાસ્તો કરતાં પણ વધુ મહત્વ ધરાવે છે. કારણ કે રાજકોષીય ખાધ સરકારના નાણાકીય સ્વાસ્થ્ય સાથે સીધી(Fiscal Deficit Directly Linked to Government's Financial Health) રીતે જોડાયેલી છે. જો રાજકોષીય ખાધ વર્ષોથી વધી રહી છે, તો તે સંકેત છે કે સરકારની નાણાકીય સ્થિતિમાં બધુ બરાબર નથી.

હેલ્થ ફાઈનાન્સમાં સુધારો

બીજી તરફ જો રાજકોષીય ખાધમાં ઘટાડો(Declining Trend in Fiscal Deficit) થતો જોવા મળે તો તે સ્પષ્ટ છે કે સરકારની હેલ્થ ફાઈનાન્સમાં(Health Finance in India) સુધારો થઈ રહ્યો છે. જો કે આ દરેક સમયે ન પણ થઈ શકે કારણ કે કેટલીકવાર રાજકોષીય ખાધ અનેક કારણોસર વધી રહેલ વલણ બતાવી શકે છે. જેમ કે ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર અને ડેવલપમેન્ટ પ્રોજેક્ટ્સ માટે વધુ નાણાં ખર્ચવા માટે સરકારી ઋણમાં વધારો જે સરકારી નાણાં માટે ખરાબ સ્વાસ્થ્યનો સંકેત આપતું નથી.

રાજકોષીય ખાધ શું છે?

રાજકોષીય ખાધ એ છ મુખ્ય સૂચકાંકો પૈકી(What is the Fiscal Deficit) એક છે. જેને સરકારે ફિસ્કલ રિસ્પોન્સિબિલિટી એન્ડ બજેટ મેનેજમેન્ટ એક્ટ 2003 હેઠળ સંસદમાં રિપોર્ટ કરવાની જરૂર છે. રાજકોષીય ખાધ એ ગ્રોસ રેવન્યુ રિસિપ્ટ્સ અને લોનની રિકવરી અને નોન-ડેટ કેપિટલ રિસિપ્ટ્સ(NDCR) અને કુલ ખર્ચ વચ્ચેનો તફાવત છે. તે નાણાકીય વર્ષમાં(Fiscal Year India) કેન્દ્ર સરકારની કુલ ઉધાર જરૂરિયાત પણ દર્શાવે છે.

બીજા શબ્દોમાં કહીએ તો એમ કહી શકાય કે એક તરફ મહેસૂલ મૂડી અને દેવાના સ્વરૂપમાં સરકારના કુલ ખર્ચ અને બીજી તરફ સરકારની મહેસૂલ આવક અને મૂડી રસીદો વચ્ચેનો તફાવત જે ઉધાર લેવાના સ્વભાવમાં નથી. પરંતુ જે ઉપાર્જિત થાય છે. બીજી તરફ સરકારને. જે ગ્રોસ ફિસ્કલ ડેફિસિટ બની જાય છે

ગ્રોસ ફિસ્કલ ડેફિસિટ કેવી રીતે રજૂ કરવામાં આવે છે?

ગ્રોસ ફિસ્કલ ડેફિસિટ પણ ચોક્કસ સંખ્યા તરીકે અને દેશના GDPની ટકાવારી તરીકે દર્શાવવામાં આવે છે. વડા પ્રધાન અટલ બિહારી વાજપેયીની સરકાર દ્વારા પસાર કરાયેલ FRBM કાયદો જણાવે છે કે સરકાર સંબંધિત નાણાકીય વર્ષ માટે વર્તમાન ભાવો પર કુલ સ્થાનિક ઉત્પાદનની(GDP) ટકાવારી તરીકે રાજકોષીય ખાધનો આંકડો રજૂ કરશે.

રાજકોષીય ખાધ GDPના સંદર્ભમાં ત્રણ વર્ષનો રોલિંગ લક્ષ્યાંક પ્રદાન કરે છે

2003નો FRBM કાયદો એ પણ નિર્ધારિત કરે છે કે સરકાર રાજકોષીય ખાધ સહિત બજાર કિંમતો પર GDPના સંદર્ભમાં છ વિશિષ્ટ નાણાકીય સૂચકાંકો માટે ત્રણ વર્ષનો રોલિંગ લક્ષ્યાંક પ્રદાન કરે છે. છેલ્લા નાણાકીય વર્ષ 2020-21 માટે નાણાપ્રધાને રજૂ કરેલા અંદાજપત્રમાં રાજકોષીય ખાધ 18,48,655 કરોડનો અંદાજ મૂક્યો છે, જે કુલ 34.5 લાખ કરોડથી વધુના ખર્ચ સામે છે, જે જીડીપી અંદાજના 9.5 ટકા જેટલો છે.

આ પણ વાંચોઃ AMC School Board Budget 2022-23: AMCની શાળાઓમાં 5 હજાર બાળકોને અપાશે સ્માર્ટફોન, 893 કરોડનું બજેટ રજૂ કરાયું

આ પણ વાંચોઃ Budget 2022: NBFC ક્ષેત્ર માટે ASSOCHAMએ કાયમી પુનઃધિરાણની કરી હિમાયત