ઉત્તરાખંડ : ઉત્તરાખંડના વિવિધ વિસ્તારોમાં ભૂકંપના નાના આંચકા મોટા અવાજનો સંકેત આપી રહ્યા(Earthquake threat to Uttarakhand) છે. કારણ કે ભૂસ્તરશાસ્ત્રીઓ ભૂકંપના દૃષ્ટિકોણથી ઉત્તરાખંડને ઝોન-5માં જણાવે છે. તેથી, હવે નવા દાવાઓએ ભૂકંપ સાથે સંકળાયેલા જોખમો અંગે ઉત્તરાખંડની ચિંતા વધારી દીધી છે. મોટી વાત એ છે કે હવે વૈજ્ઞાનિકોએ દાવો કર્યો છે કે ઉત્તરાખંડમાં રિક્ટર સ્કેલ પર 8થી વધુની તીવ્રતાનો ભૂકંપ આવી શકે(8 plus Richter scale earthquake in Uttarakhand) છે.
ઉત્તરાખંડ સેન્ટ્રલ સિસ્મિક ગેપમાં - ઉત્તરાખંડ, જેને સેન્ટ્રલ સિસ્મિક ગેપ કહેવામાં આવે છે, ત્યાં મોટો ભૂકંપ આવી શકે છે. આ અંગે વૈજ્ઞાનિકોએ આશંકા વ્યક્ત કરી છે. વૈજ્ઞાનિકોનું કહેવું છે કે હિમાલયના આ ભાગમાં લાંબા સમયથી કોઈ મોટો ભૂકંપ આવ્યો નથી. તેના કારણે ઉત્તર-પશ્ચિમ હિમાલય ક્ષેત્રમાં જમીનમાં સંગ્રહિત સિસ્મિક ઉર્જામાંથી માત્ર 3 થી 5 ટકા જ છોડવામાં આવી છે. આ જ કારણ છે કે વૈજ્ઞાનિકોને ભય છે કે ભૂકંપ આવી શકે છે.
આ પણ વાંચો - ન્યૂઝિલેન્ડના ઉત્તરીક્ષેત્રના ઉંડા સમુદ્રમાં શક્તિશાળી ભૂકંપ, સુનામીની ચેતવણી
મોટા ભૂકંપના કારણે - હિમાલયના પ્રદેશમાં લાંબા સમયથી નાના ભૂકંપ આવી રહ્યા છે, પરંતુ મોટા ભૂકંપ આવ્યા નથી. જો આપણે 1905માં હિમાચલના કાંગડામાં આવેલા ભૂકંપની વાત કરીએ તો તે ભૂકંપની તીવ્રતા રિક્ટર સ્કેલ પર 7.8 હતી. નેપાળમાં આવેલા ભૂકંપ પછી, ઉત્તર-પશ્ચિમ હિમાલયના ક્ષેત્રમાં કોઈ મોટો ભૂકંપ આવ્યો નથી. હવે આવી સ્થિતિમાં વૈજ્ઞાનિકો ચોક્કસપણે દાવો કરી રહ્યા છે કે આ ક્ષેત્રમાં એટલે કે ઉત્તરાખંડ ક્ષેત્રમાં મોટો ભૂકંપ આવી શકે છે. પરંતુ તે ક્યારે આવશે તે નિશ્ચિત નથી. પરંતુ તે ચોક્કસપણે આવશે, અમે ચોક્કસપણે આ દાવો કરી રહ્યા છીએ. એશિયન સિસ્મોલોજીકલ કમિશન સિંગાપોરના ડિરેક્ટર પરમેશ બેનર્જી કહે છે કે આ પ્રદેશમાં લાંબા સમયથી ભૂકંપનો અનુભવ થયો નથી.
છેલ્લે આટલી તિવર્તાનો ભૂકંપ હતો - ઉત્તરાખંડમાં 1991માં ઉત્તરકાશીમાં 7.0 રિક્ટરનો ભૂકંપ આવ્યો હતો અને 1999માં ચમોલીમાં 6.8 રિક્ટર સ્કેલનો ભૂકંપ આવ્યો હતો. પરંતુ ત્યારપછી કોઈ મોટો ભૂકંપ આવ્યો નથી. જોકે નાના-મોટા ભૂકંપ મોટી સંખ્યામાં આવ્યા છે. હવે આવી સ્થિતિમાં, વૈજ્ઞાનિકો પણ આ ધારણાને ખોટી માને છે કે વારંવાર નાના ભૂકંપના કારણે મોટા ભૂકંપનું જોખમ નથી.
સૌથી વધુ ભૂકંપ ચીનમા આવે છે - ડૉ. પરમેશ બેનર્જી આ વાતને સ્પષ્ટપણે નકારે છે. ડો.બેનર્જી કહે છે કે સૌથી વધુ ભૂકંપ જાપાન અને ચીનમાં આવે છે. પરંતુ ત્યાં સતત સંશોધન થઈ રહ્યા છે. સૌથી મોટી વાત એ છે કે જાપાનમાં બે હજારથી વધુ જીપીએસ સિસ્ટમ લગાવવામાં આવી છે, પરંતુ જો ભારતની વાત કરીએ તો હિમાલયના પ્રદેશમાં જ્યાં સૌથી વધુ ભૂકંપના આંચકા અનુભવાય છે, ત્યાં આવી કોઈ સિસ્ટમ લગાવવામાં આવી નથી. પરંતુ તે આવનારા સમય માટે જરૂરી છે જેથી કરીને વૈજ્ઞાનિકો જાણી શકે કે આ સમગ્ર હિમાલય પ્રદેશમાં ભૂસ્તરશાસ્ત્રીય હિલચાલ શું છે.
આ પણ વાંચો - મણિપુરના તમેંગલોંગમાં 5.3 તીવ્રતાનો ભૂકંપ
મોટા ભૂકંપ ન આવવાનું કારણ - સૌથી મોટી વાત એ છે કે પર્યાવરણવિદ અને પ્રોફેસર એસપી સતી પણ સહમત છે કે ઉત્તરાખંડ કે ઉત્તર પશ્ચિમ હિમાલયના પ્રદેશમાં હજુ સુધી 8 રિક્ટર સ્કેલથી વધુનો ભૂકંપ આવ્યો નથી. એસપી સતીનું કહેવું છે કે 1905ના કાંગડા ભૂકંપ અને 15 જાન્યુઆરી 1934ના બિહાર-નેપાળ સરહદ પર 8.5 રિક્ટર સ્કેલના ભૂકંપ પછી, અત્યાર સુધી ઉત્તરાખંડ પ્રદેશ કે જેને સેન્ટ્રલ સિસ્મિક ગેપ કહેવામાં આવે છે, ત્યાં 8 પ્લસની તીવ્રતાનો ભૂકંપ આવી શકે છે. .
ભૂકંપ શા માટે થાય છે -હિમાલયની ટેકટોનિક પ્લેટોમાં થતા ફેરફારોને કારણે અહીં સતત આંચકા આવતા રહે છે. હિમાલયની નીચે સતત હિલચાલને કારણે પૃથ્વી પર દબાણ વધે છે જે ભૂકંપનું રૂપ ધારણ કરે છે. ઉત્તરાખંડ પ્રદેશ, જેને સેન્ટ્રલ સિસ્મિક ગેપ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે, તેણે 1991 પછી ઉત્તરકાશીમાં 7.0 તીવ્રતાના અને ચમોલીમાં 6.8 રિક્ટર સ્કેલના ભૂકંપ પછી 1999માં કોઈ મોટા ભૂકંપનો અનુભવ કર્યો નથી. આવી સ્થિતિમાં, વૈજ્ઞાનિકો ચોક્કસપણે દાવો કરી રહ્યા છે કે આ વિસ્તારમાં મોટો ભૂકંપ આવી શકે છે, પરંતુ ક્યારે તે નક્કી નથી.
