સ્ક્રેપ પોલિસી: જૂના વાહનોને ભંગાર જાહેર કરવા પર તેના માલિકને કેટલો ફાયદો થશે?

ગુજરાતના ઇન્વેસ્ટર્સ સમિટમાં વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી(Prime Minister Narendra Modi)એ નેશનલ સ્ક્રેપ પોલિસી (Scrap Policy) લોન્ચ કરી હતી. હવે જાણો જૂના વાહનોનું શું થશે? શું ભંગારમાં જનારી કાર તેના માલિકને ફાયદો કરશે?

• દેશમાં ઓટો અને મેટલ ઉદ્યોગને વેગ મળશે
• ગુજરાત ઇન્વેસ્ટર્સ સમિટમાં નેશનલ ઓટોમોબાઇલ સ્ક્રેપિંગ પોલિસી લોન્ચ થઇ
• કચરે સે કંચન અભિયાન અંતર્ગત જૂના વાહનોને રસ્તા પરથી દૂર કરવામાં આવશે

ગાંધીનગર: વડાપ્રધાને શુક્રવારે ગુજરાત ઇન્વેસ્ટર્સ સમિટમાં નેશનલ ઓટોમોબાઇલ સ્ક્રેપિંગ પોલિસી (Scrap Policy) લોન્ચ કરી. કચરે સે કંચન અભિયાન અંતર્ગત જૂના વાહનોને રસ્તા પરથી દૂર કરવામાં આવશે. વડાપ્રધાને દાવો કર્યો કે, આ અભિયાનના કારણે દેશમાં ઓટો અને મેટલ ઉદ્યોગને વેગ મળશે. આ નીતિ દેશમાં 10 હજાર કરોડ રૂપિયાનું રોકાણ લાવશે.

આ પણ વાંચો- નવી સ્ક્રેપિંગ પોલીસી જાહેર, સ્ક્રેપ સાથે સંકળાયેલા વેપારીઓથી લઈ કામદારોને નવી ઉર્જા અને સુરક્ષા મળશે

ઓટો સેક્ટરનું કદ 4.50 લાખ કરોડથી વધીને 6 લાખ કરોડ થશે

પોલિસી હેઠળ જૂના વાહનને ભંગાર જાહેર કરવા પર પ્રમાણપત્ર આપવામાં આવશે. બાદમાં, નવું વાહન ખરીદતી વખતે સર્ટિફિકેટ બતાવવા પર, રજિસ્ટ્રેશન ચાર્જ અને રોડ ટેક્સમાં મુક્તિ મળશે. નાણાંપ્રધાન નિર્મલા સીતારમણે કેન્દ્રીય બજેટ 2021-22 માં જ રસ્તાઓ પરથી જૂના વાહનો દૂર કરવા માટે આ સ્ક્રેપ પોલિસીની જાહેરાત કરી હતી. દેશમાં પ્રદુષણની વધતી સમસ્યાને ધ્યાનમાં રાખીને સરકાર આ નીતિ લાવી છે. ત્યારે કેન્દ્રીય પ્રધાન નીતિન ગડકરીએ સ્ક્રેપિંગ પોલિસી વિશે જણાવ્યું હતું કે, તે ભારતમાં 10 હજાર કરોડનું રોકાણ લાવશે તેમજ 50 હજાર નવી નોકરીઓનું સર્જન થશે. આ સિવાય ઓટો સેક્ટરનું કદ 4.50 લાખ કરોડથી વધીને 6 લાખ કરોડ થશે.

શું છે સ્ક્રેપ પોલિસી

સ્ક્રેપિંગ પોલિસી (Scrap Policy)ના કારણે, 20 વર્ષથી જૂનાં વાહનોને રસ્તા પર ચાલવા દેવામાં આવશે નહીં. ભારતમાં હાલમાં 51 લાખ જૂના વાહનોને સ્ક્રેપ કરવા માટે ચિહ્નિત છે. તેનો હેતુ નવા વાહનો ખરીદવા માટે પ્રોત્સાહિત કરવાનો પણ છે. 20 વર્ષ જૂના વાહનના માલિકોને સ્ક્રેપિંગ માટે પ્રમાણપત્ર મળશે. આ સર્ટિફિકેટ બાદ તેમને નવું વાહન ખરીદવા પર રોડ ટેક્સ અને રજિસ્ટ્રેશન ચાર્જમાં મુક્તિ મળશે.

કઈ રીતે અમલ થશે પોલિસીનો

અમેરિકાની વાત કરવામાં આવે તો વાણિજ્યક વાહનોના વાહનનું રજિસ્ટ્રેશન ફિટનેસ સર્ટિફિકેટની માન્યતા સાથે જોડાયેલું છે. વાણિજ્યિક વાહનો પ્રથમ આઠ વર્ષ સુધી દર બે વર્ષે અને ત્યારબાદ દર વર્ષે ફિટનેસ ટેસ્ટમાંથી પાસ થાય છે, જ્યારે ખાનગી વાહનોમાં પ્રથમ પંદર વર્ષનું રજીસ્ટ્રેશન આપવામાં આવે છે અને 15 વર્ષ બાદ રજિસ્ટ્રેશનના નવીનીકરણ માટે માન્ય ફિટનેસ સર્ટિફિકેટ જરૂરી છે. આવું નવીનીકરણ ફિટનેસ સર્ટિફિકેટ પાંચ વર્ષ માટે માન્ય રહેશે, જ્યારે 1 એપ્રિલ 2013થી ભારે કોમર્શિયલ વાહનો માટે ફિટનેસ પરીક્ષણ માત્ર સ્વયંસંચાલિત પરીક્ષણ સેન્ટર મારફત જ કરવાનું રહેશે અને કોમર્શિયલ વાહનોના અન્ય તમામ વર્ગોની સાથે ખાનગી વાહનો માટે સ્વચાલિત પરીક્ષણ સ્ટેશન મારફતે ફિટનેસ પરીક્ષણ 1 જૂન 2024થી તબક્કાવાર ફરજિયાત કરવાનું રહેશે, આમ 1 જૂન 2024થી આ કાયદો અમલીકરણમાં આવશે.

સ્ક્રેપ પોલિસી

શું આ પોલિસીની નીતિ હેઠળ 15 વર્ષ જૂનું વાહન પણ આવશે

કેન્દ્ર સરકારે માર્ચમાં નવી સ્ક્રેપ પોલિસી (Scrap Policy) જાહેર કરી હતી. આ ઓક્ટોબર 2021થી અમલમાં આવશે. આ અંતર્ગત પેટ્રોલ અને ડીઝલ પર ચાલતા 20 વર્ષ જૂના ખાનગી વાહનની મંજૂરી છે. પરંતુ શરત એ છે કે, વાહને ફિટનેસ ટેસ્ટ કરાવવો પડશે. ફેલ થવા પર વાહન સ્ક્રેપમાં જશે. 1 જૂન, 2024 પછી, તેનું 'ઓટોમેટિક ડી-રજિસ્ટ્રેશન' અથવા રજિસ્ટ્રેશન રદ કરવામાં આવશે. 1 એપ્રિલ, 2023 થી, 15 વર્ષ જૂના કોમર્શિયલ વાહનોની નોંધણી સમાપ્ત થશે. દેશમાં 15 વર્ષ જૂના વાહનોની સંખ્યા અંદાજિત 34 લાખ છે.

આ પણ વાંચો- 13 ઓગસ્ટ દેશની સ્ક્રેપ પોલિસી જાહેર થશે, પીએમ મોદી એમઓયુ સમયે આપશે વર્ચ્યુઅલ હાજરી

કેવી રીતે થશે સ્ક્રેપરને ફાયદો

જ્યારે વાહન સ્ક્રેપ કેટેગરીમાં જાય છે, ત્યારે તેના માટે મૂલ્યની ગણતરી કરવામાં આવશે. આ રકમ વાહન માલિકને પણ આપવામાં આવશે. પછી તેને નવી કાર ખરીદવા પર રજિસ્ટ્રેશન ચાર્જ અને રોડ ટેક્સમાંથી પણ મુક્તિ મળશે. ઉદાહરણ તરીકે, દિલ્હીમાં એક કારની સ્ક્રેપ કિંમત 40 હજાર હોવાનું જાણવા મળ્યું હતું. 6 લાખના નવા વાહનની નોંધણી ફી 26 હજાર રૂપિયા છે. પછી રોડ ટેક્સ પણ વાહનની કિંમતના 4 ટકા એટલે કે 24 હજાર છે. જો તમે જૂના વાહનની કિંમત અને નવા વાહનના ટેક્સ માફને ઉમેરો તો આ બચત 90 હજારની નજીક થશે.

આખરે કેમ બની સ્ક્રેપ પોલિસી

પોલ્યૂશન કન્ટ્રોલ બોર્ડ અનુસાર, દેશભરમાં હાલ એક કરોડ જૂના વાહનો રસ્તા પર ચાલી રહ્યા છે. આવા વાહનોને એન્ડ ઓફ લાઇફ વ્હીકલ(ELV)પણ કહે છે. અંદાજ પ્રમાણે. સ્ક્રેપ પોલિસી (Scrap Policy) પર અમલ ના થયો તો 2025 સુધી 2.18 કરોડ ઇએલવી થઇ જશે. એક સંશોધન મુજબ, ભારતમાં એક કરોડથી વધુ વાહન એવા છે, જે સામાન્ય વાહનની તુલનામાં 10થી 12 ગણું વધારે પ્રદૂષણ ફેલાવે છે. જો આવા વાહનોને રોડથી હટાવવામાં આવે તો પ્રદૂષણમાં 25થી 30 ટકાનો ઘટાડો થશે.

સ્ક્રેપની સાઇન્ટિફિક પ્રોસેસિંગ જરૂરી

ભારતમાં સ્ક્રેપ મોટી મુસીબત છે. જો સ્ક્રેપમાં વાહનોના કચરાનો યોગ્ય નિકાલ ન કરવામાં આવે તો પર્યાવરણનું નુક્સાન વધી જશે. એ માટે જરૂરી છે કે, વાહનોને સ્ક્રેપિંગ કેટેગરીમાં નાખતા પહેલા તેના પ્રોસેસિંગની વ્યવસ્થા કરવામાં આવે.સેન્ટ્રલ પોલ્યુશન કંટ્રોલ બોર્ડના અભ્યાસમાં જાણવા મળ્યું છે કે કારમાં 70 ટકા સ્ટીલ અને 7-8 ટકા એલ્યુમિનિયમ હોય છે. બાકીના 20-25 ટકા પ્લાસ્ટિક, રબર, કાચ છે. જો વૈજ્ઞાનિક પ્રક્રિયા દ્વારા રિસાયકલ કરવામાં આવે તો આમાંથી મોટાભાગની વસ્તુઓ ફરીથી વાપરી શકાશે.

આ પણ વાંચો- નવી સ્ક્રેપિંગ પોલિસી લોન્ચ, ટેસ્ટિંગ બાદ કાર સ્ક્રેપ થશે, નવી કાર પર મળશે ડિસ્કાઉન્ટ- PM MODI

2030 સુધી 31.5 કરોડ વાહન દેશના રસ્તાઓ પર હશે

માર્ગ પરિવહન અને રાજમાર્ગ મંત્રાલયના વાહન અનુસાર, ભારતમાં હાલ 22.95 કરોડ પંજીકૃત વાહન છે. 2030 સુધી 31.5 કરોડ વાહન દેશના રસ્તાઓ પર હશે. યૂરોપીય યૂનિયન, જાપાન, કોરિયા, ચીન અને તાઇવાનમાં સ્ક્રેપિંગ પોલિસી લાગૂ છે. હવે ભારતનો વારો છે.

1 જૂનો ટ્રક અને 1 જૂની કાર 15 નવી કાર જેટલું પ્રદુષણ કરે છે

સમગ્ર દેશને પોલિસીની જાહેરાત વખતે કેન્દ્ર સરકારે એક ખાસ વિડિયો પ્રેઝન્ટેશનમાં જણાવ્યું હતું કે, એક જૂની ટ્રક, બસ નવા ૧5 જેટલા ટ્રક, બસ જેટલું પ્રદૂષણ ફેલાવે છે. જ્યારે એક જૂની ગાડી અથવા તો ટેક્સી 11 નવી ગાડી અને ટેક્સી જેટલું પ્રદૂષણ ફેલાવે છે, આમ જો આ પોલિસીનું અમલીકરણ થશે, ત્યારે સમગ્ર દેશમાં વાહનોના કારણે થતાં ઉત્સર્જનમાં 15થી 20 ટકા ઘટાડો નોંધાશે. જ્યારે નવા વાહનોના ઉપયોગથી અકસ્માતની ઘટનામાં પણ ઘટાડો જોવા મળશે.

કઈ કંપનીએ કર્યા MOU

• મહિન્દ્રા મોટર્સ
• કટારીયા મોટર્સ
• ટાટા મોટર્સ
• મોર્ડન ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર

ખાનગી વ્યક્તિ, સંસ્થા, કંપની શરૂ કરી શકે ઓટોમોટેડ સ્ટેશન

કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા ગાંધીનગર ખાતે જાહેર કરેલી પોલિસીમાં જૂના વાહનો ફરી ટેસ્ટિંગ માટે કોમ્પ્યુટર ઓટોમેટેડ સ્ટેશન સ્થાપવાની જાહેરાત કરી છે, ત્યારે આ સ્ટેશન બાંધવા માટે ખાસ માર્ગદર્શિકા પણ જાહેર કરવામાં આવી છે. જેમાં કોઈ પણ ખાનગી વ્યક્તિ, સંસ્થા, ભાગીદારી કંપની પણ આ ઓટોમેટેડ સ્ટેશન શરૂ કરી શકશે. જેમાં પ્રાથમિક રજીસ્ટ્રેશન સર્ટિફિકેટ માટેની અરજી અથવા રજીસ્ટ્રેશન સર્ટિફિકેટ આપવાનો અમલ કરવા માટે રજીસ્ટ્રી ઓથોરિટીને તે લાગુ પડતા સુરત સહિત પ્રાથમિક રજિસ્ટ્રેશન ફી 10,000થી 50,000 રૂપિયા અને સિક્યુરિટી ડિપોઝિટ 5 લાખ રૂપિયા ભરવાના રહેશે. જ્યારે અરજી મળ્યાના 60 દિવસમાં રજીસ્ટ્રી ઓથોરિટી સર્ટિફિકેટ આપીને અથવા તો રિન્યુ કરી શકશે. જ્યારે આ રજીસ્ટ્રેશન સર્ટિફિકેટ આપ્યાની તારીખથી દસ વર્ષ સુધી જ માન્ય ગણાશે.

આ પણ વાંચો- કેન્દ્ર Scrap Policy માં સુધારો કરે પછી ગુજરાત સરકાર કરશે આંશિક સુધારા, સ્ક્રેપ પોલિસીની વાતો જાણો

દેશમાં બનશે 450થી 500 ટેસ્ટીગ સેન્ટર

વાહનોના ફિટનેસ પરિક્ષણના વચન માટે એક ખાસ સેન્ટર તૈયાર કરવામાં આવશે, જેમાં રેખા અનુસાર વાહનોનું મેન્યુઅલ ટેસ્ટિંગ ઘટાડવા માટે ઓટોમેટેડ કોમ્પ્યુટર તૈયાર કરવામાં આવશે. આ ટેસ્ટ પાસ કરવામાં નિષ્ફળ રહેલા વાહનોને કન્ડમ જાહેર કરવામાં આવશે. જ્યારે પ્રથમ તબક્કામાં 75 સ્ટેશનો સમગ્ર દેશમાં સૂચિત છે, જે આખા દેશમાં લગભગ 400થી 500 સ્ટેશન સુધીનું વિતરણ કરાશે. અત્યારે આ તમામ કેસના ppp modeને રાજ્ય સરકાર સાથે ભાગીદારી થકી ખાનગી રોકાણ અને પ્રોત્સાહન આપવામાં આવશે.