ગયા (બિહાર) :જેનું મૃત્યુ પૂર્ણિમાની તિથિ (Pitru Paksha Tithi 2022) પર થયું છે, તેમનું શ્રાદ્ધ પ્રથમ દિવસે કરવું જોઈએ (પ્રથમ પિતૃ પક્ષનું મહત્વ). આજે 10 સપ્ટેમ્બરથી (Pitru Paksha Date 2022) પિતૃ પક્ષનો પ્રારંભ થયો છે. પિતૃ પક્ષ 25 સપ્ટેમ્બરે સમાપ્ત થશે. આ 17 દિવસો માટે પિંડણી તેમના પૂર્વજોને તર્પણ અર્પણ કરી શકે છે. પૂર્વજોની પૂજા કરવાની પ્રક્રિયા પણ ઘણી અલગ છે. પિંડ દાન કરતી વખતે ઘણી બાબતોનું ધ્યાન રાખવું પડે છે. ખાસ કરીને પિંડાણીમાં ઘણા નિયમોનું પાલન કરવું પડે છે. આ દરમિયાન શ્રાદ્ધ ન થાય ત્યાં સુધી વંશજો ન તો હજામત કરી શકે કે ન તો નખ કાપી શકે. આ નિયમનું આજે પણ કડકાઈથી પાલન કરવામાં આવે છે. માંસ અને દારૂથી પણ અંતર લેવામાં આવે છે. એવું માનવામાં આવે છે કે આ નિયમોનું પાલન ન કરવાથી પિતૃદોષ થાય છે. એટલે કે આવનારી અનેક પેઢીઓએ પૂર્વજોના પ્રકોપનો ભોગ બનવું પડશે.
પિતૃપક્ષ શ્રાદ્ધની પૂજા પદ્ધતિઃપિતૃ પક્ષ પૂજાવિધિમાં (Pitru Paksha Puja Vidhi) તલ, ચોખા, જવ વગેરેને વધુ મહત્વ આપવામાં આવે છે આ વસ્તુઓને શ્રાદ્ધમાં વિશેષ રીતે સામેલ કરવી જોઈએ. આ પછી બ્રાહ્મણને ભોજન અર્પણ કરીને પિતૃઓને શ્રાદ્ધ કરવું જોઈએ. તેમને તલ અને પૂર્વજોની મનપસંદ વસ્તુઓ અર્પણ કરો. શ્રાદ્ધમાં પિતૃઓને અર્પણ કરવામાં આવતી ખાદ્ય સામગ્રી પિંડીના સ્વરૂપમાં અર્પણ કરવી જોઈએ. શ્રાદ્ધનો અધિકાર પુત્રો, ભાઈઓ, પૌત્રો, પ્રપૌત્રો સહિતની મહિલાઓને છે. અંતમાં કાગડાઓ ભોજન અર્પણ કરે છે. શ્રાદ્ધ માટે. કારણ કે કાગડાને પૂર્વજોનું સ્વરૂપ માનવામાં આવે છે.
પિતૃઓને વૈકુંઠમાં રહેઠાણ મળે છેઃજ્યોતિષીઓના મતે આ સોળ દિવસોમાં માતા-પિતા, દાદા-દાદી વગેરે તિથિએ શ્રાદ્ધ કરવું શ્રેષ્ઠ છે. જ્યારે પિતૃઓના પુત્રો કે પૌત્રો દ્વારા શ્રાદ્ધ કરવામાં આવે છે ત્યારે પિતૃઓ પિતૃઓની યાત્રા કરીને મોક્ષ મેળવે છે.
પિતૃપક્ષની તિથિ: અશ્વિન કૃષ્ણ પક્ષની પ્રતિપદાથી અમાવસ્યા સુધીનો સમયગાળો પિતૃપક્ષ તરીકે ગણવામાં આવે છે. વૈદિક પરંપરા અને હિંદુ માન્યતાઓ અનુસાર, પિતૃઓ માટે આદર સાથે શ્રાદ્ધ કરવું એ ઉમદા અને ઉત્તમ કાર્ય છે. માન્યતા અનુસાર, પુત્રની પુત્રવધૂ ત્યારે જ સાર્થક માનવામાં આવે છે જ્યારે તે તેના જીવનકાળ દરમિયાન જીવતા માતા-પિતાની સેવા કરે અને તેમની મૃત્યુ તારીખ અને તેમના મૃત્યુ પછી મહાલય પિતૃપક્ષ પર તેમની વિધિ કરે.
ગયામાં પિંડ દાન શા માટે?:ગયાને વિષ્ણુનું શહેર માનવામાં આવે છે, જેને વિષ્ણુ પદના નામથી પણ ઓળખવામાં આવે છે. આ મોક્ષ ભૂમિ કહેવાય છે. વિષ્ણુ પુરાણ અનુસાર અહીં પૂર્વજોનું શ્રાદ્ધ પૂર્ણ ભક્તિ સાથે કરવાથી તેમને મોક્ષ મળે છે. એવું માનવામાં આવે છે કે ગયામાં ભગવાન વિષ્ણુ સ્વયં પિતૃદેવતાના રૂપમાં વિરાજમાન છે, તેથી તેને પિતૃ તીર્થ પણ કહેવામાં આવે છે.
ગયામાં ભગવાન રામે પણ કર્યું પિંડ દાન:એવી માન્યતાઓ છે કે ત્રેતાયુગમાં ભગવાન રામ, લક્ષ્મણ અને સીતા રાજા દશરથના પિંડ દાન માટે અહીં આવ્યા હતા અને આ જ કારણ છે કે આજે સમગ્ર વિશ્વ તેમના પૂર્વજોના ઉદ્ધાર માટે આવે છે.
આ ઘાટો સૌથી વધુ પ્રચલિત છેઃપિંડવેદીઓમાં પ્રેતશિલા, રામશિલા, અક્ષયવત, દેવઘાટ, સીતાકુંડ, દેવઘાટ, બ્રહ્માણી ઘાટ, પિતામહેશ્વર ઘાટ ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ માનવામાં આવે છે. અહીં ઘણા દાયકાઓથી પિતૃ પક્ષનો મેળો ભરાય છે. કોરોના બાદ ફરી એકવાર અહીં લોકોની ભીડ જોવા મળી રહી છે.
ગયા શ્રાદ્ધનો ક્રમ:ગયા શ્રાદ્ધનો ક્રમ 1 દિવસથી 17 દિવસ સુધીનો હોય છે. જે લોકો 1 દિવસમાં ગયા શ્રાદ્ધ કરે છે તેઓ વિષ્ણુપદ ફાલ્ગુ નદી અને અક્ષય વટમાં શ્રાદ્ધ પિંડનું દાન કરીને સફળતા અપાવે છે. તે એક દર્શનને ગયા શ્રાદ્ધ કહેવાય છે. તે જ સમયે, 7 દિવસનું કર્મ ફક્ત તે લોકો માટે છે જેઓ ફળદાયી શ્રાદ્ધ કરે છે. આ 7 દિવસ ઉપરાંત વૈતરણી ભસ્મકુટમાં સ્નાન-તર્પણ-પિંડ-દાનાડી, ગયા વગેરેમાં ગાય-સંવર્ધન વગેરે પણ કરે છે. આ સિવાય 17 દિવસનું શ્રાદ્ધ પણ છે. જાણો આ 17 દિવસોમાં પિંડ દાનનો નિયમ શું છે.
1 દિવસ: પુનપુન કિનારે શ્રાદ્ધ કર્યા પછી ગયા આવ્યા પછી, ફાલ્ગુમાં સ્નાન કરવું અને પ્રથમ દિવસે ફાલ્ગુના કિનારે શ્રાદ્ધ કરવું. આ દિવસે સવારે ગાયત્રી મંદિરમાં અને બપોરે સાવિત્રી કુંડમાં સ્નાન કરવું જોઈએ. સરસ્વતી કુંડમાં સાંજે અને સાંજે સ્નાન કરવું વિશેષ ફળદાયી માનવામાં આવે છે.
2જો દિવસ:બીજા દિવસે ફાલ્ગુ સ્નાનની જોગવાઈ છે. આ સાથે બ્રહ્મા કુંડ અને પ્રીતશિલામાં જઈને પિંડ દાન કરવામાં આવે છે. ત્યાંથી રામકુંડ અને રામશિલા પર પિંડ દાન કરવામાં આવે છે અને પછી ત્યાંથી નીચે આવીને કાક, યમ અને સ્વાનાબલી નામના કકબલી સ્થાન પર પિંડ દાન કરવું જોઈએ.
3જો દિવસ: ત્રીજા દિવસે, સ્નાન કર્યા પછી, પિંડાની ફાલ્ગુ ઉત્તર માનસમાં જાય છે. ત્યાં સ્નાન, તર્પણ, પિંડદાન, ઉતરક દર્શન થાય છે. ત્યાંથી, વ્યક્તિએ ચુપચાપ સૂરજકુંડ પર આવવું જોઈએ અને તેના ઔદિચી કંખલ અને દક્ષિણ માનસ તીર્થસ્થાનોની મુલાકાત લેવી જોઈએ અને તર્પણ, પિંડદાન અને દક્ષિણનારકની મુલાકાત લેવી જોઈએ. પૂજા કર્યા પછી, ફાલ્ગુના કિનારે જઈને તર્પણ કરો અને ભગવાન ગદાધરના દર્શન અને પૂજા કરો.
4થો દિવસ: ચોથા દિવસે પણ ફાલ્ગુ સ્નાન ફરજિયાત છે. માતંગ વાપી જઈને ત્યાં પિંડ દાન કરવું જોઈએ. આ દિવસે ધર્મેશ્વરના દર્શન કર્યા પછી પિંડ દાન કરવું જોઈએ અને પછી બોધગયા જઈને શ્રાદ્ધ કરવું જોઈએ.
5મો દિવસ: પિતૃ પક્ષના પાંચમા દિવસે, બ્રહ્મ સરોવર ગયા, મોક્ષની નગરીનું મહત્વ ધરાવે છે. બ્રહ્મ સરોવરમાં પિંડનું દાન કર્યા પછી, કૂતરા, કાગડા અને યમને કાકબલી વેદી પર અડદના લોટની પિંડ બનાવીને તર્પણ આપવામાં આવે છે. આંબાના ઝાડના મૂળને કેરી સિંચન વેદી પાસે કુશની મદદથી કકબલીનો ભોગ લગાવીને બાળવામાં આવે છે. ત્રણેય વેદીઓમાં મુખ્ય વેદી બ્રહ્મા સરોવર છે.