- વર્ષ 1915માં મહાત્મા ગાંધીની હરિદ્વાર મુલાકાત ઇતિહાસમાં નોંધાયેલી છે
- ગાંધીજીએ તેમની આત્મકથામાં હરિદ્વાર આવવાની અને તેમની મુલાકાતનો ઉલ્લેખ કર્યો છે
- હરિદ્વાર કુંભમાં પડાવ દરમિયાન સ્વામી વિવેકાનંદની પ્રેરણાથી બનેલી રામકૃષ્ણ મિશન હોસ્પિટલમાં ગયા હતા
હરિદ્વાર: રાષ્ટ્રપિતા મહાત્મા ગાંધીનો ઉત્તરાખંડ સાથે ગાઢ લગાવ હતો. તેમણે ઘણી વાર ઉત્તરાખંડની યાત્રા કરી અને અહીં અપાર માનસિક શાંતિનો અનુભવ કર્યો. તે સમયે રેલવે હરિદ્વાર પહોંચવાનું સાધન હતું. આ કારણોસર બાપુ જ્યારે પણ ગઢવાલ અથવા કુમાઉને જતા ત્યારે હરિદ્વાર આવતા. મહાત્મા ગાંધી વિદેશથી પાછા ફર્યા ત્યારે તેઓ કલકત્તાથી હરિદ્વાર પહોંચ્યા હતા. તે સમયે અહીં કુંભ મેળો ભરાતો હતો. જ્યાં તેમણે પત્ની કસ્તુરબા ગાંધી સાથે ઘણા દિવસો વિતાવ્યા હતા.
કાંગરી ગામમાં ગુરૂકુળની સ્થાપના થઈ હતી
વર્ષ 1915માં મહાત્મા ગાંધીની હરિદ્વાર મુલાકાત અને ત્યારબાદના ઘણા હિસાબો ઇતિહાસમાં નોંધાયેલા છે. ગાંધીજીએ તેમની આત્મકથામાં અહીં આવવાની અને તેમની મુલાકાતનો ઉલ્લેખ કર્યો છે. તેમના વિદેશી રોકાણ દરમિયાન તેમને ગુરુકુલ કાંગરીના સ્થાપક સ્વામી શ્રદ્ધાદાનંદના કહેવા પર બ્રહ્મચારીઓ વતી મોકલવામાં આવ્યા હતા. તે મદદથી ખૂબ પ્રભાવિત થયો હતા. તે દિવસોમાં કોઈપણ રીતે સ્વામી શ્રદ્ધાનાંદે શૈક્ષણિક ક્રાંતિનો બૂગડો વગાડ્યો હતો અને કાંગરી ગામમાં ગુરૂકુળની સ્થાપના થઈ હતી.
આ પણ વાંચો:ગુરુવારથી હરિદ્વાર મહાકુંભનો પ્રારંભ થયો
1915ના વર્ષમાં ગાંધીજી હરિદ્વાર પહોંચ્યા ત્યારે તેઓ પ્રથમ વખત ગુરુકુળ ગયા
1915ના વર્ષમાં જ્યારે ગાંધીજી હરિદ્વાર પહોંચ્યા ત્યારે તેઓ પ્રથમ વખત ગુરુકુળ ગયા અને સ્વામી શ્રદ્ધાદાનંદને મળ્યા તેમજ ગુરૂકુળને જોયું હતું. ત્યાંથી પાછા ફર્યા પછી તેમણે હરિદ્વાર કુંભમાં પડાવ કર્યો અને તે દરમિયાન સ્વામી વિવેકાનંદની પ્રેરણાથી બનેલી રામકૃષ્ણ મિશન હોસ્પિટલમાં ગયા હતા. જ્યાં તેમણે સેવાના પ્રોજેક્ટ્સ જોયા હતા. મહાકુંભના હરિદ્વાર આવેલા મહાત્મા ગાંધી એ જોઈને આશ્ચર્યચકિત થયા કે લાખો ભક્તો ચળવળના ઘણા ઓછા માધ્યમ હોવા છતાં હરિદ્વાર પહોંચ્યા હતા.
રાજકીય માર્ગદર્શક ગોપાલકૃષ્ણ ગોખલેના બોલાવવા પર ભારત પરત ફર્યા
બાપુએ પોતાની આત્મકથામાં લખ્યું છે કે, તે સમયે તેઓ ધર્મમાં માનતા ન હતા. તેઓ તેમના રાજકીય માર્ગદર્શક ગોપાલકૃષ્ણ ગોખલેના બોલાવવા પર ભારત પરત ફર્યા હતા. ગોખલે તેમને હરિદ્વાર જવા અને સ્વામી શ્રદ્ધાદાનંદને મળવાની સૂચના આપી હતી. આત્મકથામાં, બાપુએ લખ્યું છે કે, ભલે તે પોતે ધર્મ-કર્મમાં વિશ્વાસ ન કરે, પરંતુ કુંભનું પુણ્ય લેવા આવેલા 17 લાખ ભક્તોની શ્રદ્ધા ખોટી હોઈ શકે નહીં. ઘણા લોકો કુંભ સ્નાન ઘાટ ખાતે ઘોડા અને બળદ ગાડા પર સવાર થઈને આવ્યા હતા. તે સમયે પરિવહનનું એકમાત્ર સાધન ટ્રેનો હતી. તે પણ ખૂબ ઓછી સંખ્યામાં ચાલતી હતી.
આ પણ વાંચો:મહાકુંભના પ્રથમ શાહી સ્નાન પ્રસંગે મોટી સંખ્યામાં ભક્તો ઉપસ્થિત
મહાત્મા ગાંધી હરિદ્વારમાં થયેલી ગડબડથી ખૂબ નારાજ હતા
બાપુએ લખ્યું છે કે, તીર્થયાત્રા અને ગંગા પ્રત્યે લોકોની શ્રદ્ધા આશ્ચર્યજનક છે. કુંભના ટોળાએ મહાત્માઓને એક જગ્યાએ લઘુ ભારતનું દર્શન કરાવ્યું હતું. એવું કહેવામાં આવે છે કે, બાપુ જ્યાં રોકાયા હતા ત્યાં મોટી સંખ્યામાં લોકો તેને જોવા માટે આવતા હતા. ગાંધીજી હરિદ્વારના ગડબડથી ખૂબ નારાજ હતા. તેમણે લખ્યું છે કે, અહીં ઘણી ગંદકી છે. ત્યાં ખાડા પર સાંકડી ગલીઓ છે અને પાઈપો લગાવવામાં આવી નથી. લોકો જ્યારે ગંગા સ્નાન કર્યા પછી આ સાંકડી શેરીઓમાંથી બહાર નીકળી જાય છે ત્યારે ખુલ્લા પટનાલાનું ગંદુ પાણી તેમના પર પડતું રહે છે.
