બેંગલુરુ : ઈન્ડિયન સ્પેસ રિસર્ચ ઓર્ગેનાઈઝેશન (ઈસરો)ના અધ્યક્ષ એસ સોમનાથે ગુરુવારે જણાવ્યું હતું કે, ચંદ્રયાન-3 અવકાશયાનનું લેન્ડર વિક્રમ ચંદ્રની સપાટી પરના એક ચિહ્નિત વિસ્તારની અંદર ઉતર્યું હતું. સોમનાથે કહ્યું કે, 'લેન્ડર ચિહ્નિત સ્થાન પર યોગ્ય રીતે ઉતર્યું. લેન્ડિંગ સાઇટ 4.5 કિમી બાય 2.5 કિમી તરીકે ચિહ્નિત કરવામાં આવી હતી. મને લાગે છે કે તે સ્થળ અને તેનું ચોક્કસ કેન્દ્ર ઉતરાણ સ્થળ તરીકે ઓળખાયું હતું. તે બિંદુથી 300 મીટરની ત્રિજ્યામાં ઉતર્યું હતું. આનો અર્થ એ છે કે તે ઉતરાણ માટે ચિહ્નિત થયેલ વિસ્તારની અંદર છે. ઈસરોએ લેન્ડિંગની બીજી તસવીર જાહેર કરી છે.
ચંદ્રયાન 3 નું થયું સફળતાપૂર્વક લેન્ડિંગ : અવકાશ ક્ષેત્રે એક નવો ઈતિહાસ રચતા ઈસરોએ બુધવારે ચંદ્રના દક્ષિણ ધ્રુવ પર લેન્ડર વિક્રમ અને રોવર પ્રજ્ઞાનથી સજ્જ એલએમને સફળતાપૂર્વક સોફ્ટ-લેન્ડ કર્યું. ભારતીય સમય અનુસાર, તે લગભગ સાંજે 6:04 વાગ્યે ચંદ્રની સપાટીને સ્પર્શ્યું. ઈસરોના વડાએ એક પ્રશ્નના જવાબમાં કહ્યું કે રોવર હવે સારી રીતે કામ કરી રહ્યું છે. વૈજ્ઞાનિકોનું કહેવું છે કે હવે સૌથી મહત્વનો પડકાર ચંદ્રના દુર્ગમ દક્ષિણ ધ્રુવીય ક્ષેત્રમાં પાણીની હાજરીની સંભાવનાની પુષ્ટિ કરવાનો છે અને ખનિજો અને ધાતુઓની ઉપલબ્ધતા શોધવાની રહેશે. આ અભ્યાસો ચંદ્ર પર જીવનની શક્યતા અને સૂર્યમંડળની ઉત્પત્તિના રહસ્યોને ઉજાગર કરવામાં પણ મદદ કરશે.
પ્રજ્ઞાન 14 દિવસ સુધી કામ કરશે : ઇન્ડિયન ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ ટેક્નોલોજી (IIT) ગુવાહાટીના ફિઝિક્સ વિભાગના પ્રોફેસર શાંતબ્રત દાસે કહ્યું કે, 'ચંદ્રનો દક્ષિણ ધ્રુવ ખૂબ જ દૂરનો અને મુશ્કેલ પ્રદેશ છે. તેમાં 30 કિલોમીટર સુધીની ઊંડી ખીણો અને 6-7 કિલોમીટર સુધીના ઊંચા પર્વતીય વિસ્તારોનો સમાવેશ થાય છે. આ વિસ્તારમાં લેન્ડિંગ પોતે જ એક પડકારજનક કાર્ય હતું. ચંદ્રના આ ભાગમાં એવા ઘણા વિસ્તારો છે જ્યાં સૂર્યના કિરણો બિલકુલ પડતા નથી. આવી સ્થિતિમાં, અહીં સ્થિર પાણીનો નોંધપાત્ર ભંડાર થઈ શકે છે. ચંદ્રયાન-1 તરફથી પણ આ અંગેના સંકેતો મળ્યા છે.
ચંદ્રયાન કરશે આ સંશોધન : પ્રો. દાસે જણાવ્યું કે પ્રજ્ઞાન રોવર પર બે પેલોડ છે. તેની પાસે પ્રથમ લેસર પ્રેરિત બ્રેકડાઉન સ્પેક્ટ્રોસ્કોપ છે જે ચંદ્રની સપાટી પર હાજર રસાયણોની માત્રા અને ગુણવત્તા તેમજ ખનિજોની શોધ કરશે. બીજો પેલોડ આલ્ફા પાર્ટિકલ એક્સ-રે સ્પેક્ટ્રોમીટર છે, જે તત્વો અને ઘટકોની રચનાનો અભ્યાસ કરશે અને મેગ્નેશિયમ, એલ્યુમિનિયમ, સિલિકોન, પોટેશિયમ, કેલ્શિયમ, ટીન, આયર્ન વિશે શોધશે. ચંદ્ર પર ધાતુઓ અને ખનિજોની ઉપલબ્ધતા અંગેના પ્રશ્નના જવાબમાં IIT ગુવાહાટીના પ્રોફેસર દાસે કહ્યું, 'હું ત્યાં ધાતુઓ અને ખનિજોની હાજરીને નકારી રહ્યો નથી. પરંતુ તે કેટલી માત્રામાં હશે, તે મહત્ત્વનો મુદ્દો છે.
આ માહિતી આવી સામે : તેમણે કહ્યું કે, ચંદ્રની જમીનની રચનાનો અભ્યાસ કરવાથી જાણવા મળ્યું છે કે તેની સરેરાશ ઘનતા 3.2 ગ્રામ પ્રતિ ઘન સેન્ટીમીટર છે, જે પૃથ્વીની સરેરાશ ઘનતા 5.5 ગ્રામ પ્રતિ ઘન સેન્ટીમીટરનો લગભગ અડધી છે. ચંદ્ર પૃથ્વી પછી ઉત્પન્ન થયો છે, તેથી ત્યાં ભારે ધાતુઓની હાજરી એક અભ્યાસનો વિષય હશે. ચંદ્ર પર વધુ અભ્યાસ ચોક્કસપણે ભવિષ્યના અભિયાનો, ત્યાં પાણીની હાજરી વગેરે વિશે જાણવામાં મદદ કરશે.
ચંદ્રના દક્ષિણ ધ્રુવ પર કર્યું ઉતરાણ : પુણે સ્થિત ઇન્ટર યુનિવર્સિટી સેન્ટર ફોર એસ્ટ્રોનોમી એન્ડ એસ્ટ્રોફિઝિક્સ (IUCAA) ના વૈજ્ઞાનિક પ્રો. દુર્ગેશ ત્રિપાઠીએ જણાવ્યું કે, ચંદ્રયાન-3 મિશન હેઠળ લેન્ડર અને રોવર ચંદ્રના દક્ષિણ ધ્રુવ પર ઉતર્યા છે અને અનુમાન છે કે અહીં સ્થિર પાણીનો ભંડાર છે. આ મિશનનો મહત્વનો ઉદ્દેશ્ય પાણીની હાજરી શોધવાનો રહેશે. આ ઉપરાંત ખનિજોની હાજરી, તેની ગુણવત્તા અને તેની માત્રાને લગતા અભ્યાસ પણ કરવામાં આવશે. જીવન માટે પાણી ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે અને જો ચંદ્ર પર પાણીની હાજરી જાણવા મળે તો તેને હાઇડ્રોજન અને ઓક્સિજનના રૂપમાં ટેક્નોલોજીનો ઉપયોગ કરીને અલગ કરી શકાય છે. IUCAAના વૈજ્ઞાનિકે કહ્યું કે આનાથી ભવિષ્યના અભિયાનમાં ઘણી મદદ મળશે.
ચંદ્ર પર 14 દિવસનો એક દિવસ : ઇન્ડિયન ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ ટેક્નોલોજી (IIT), જોધપુરના પ્રોફેસર ડૉ. અરુણ કુમારે કહ્યું, 'આ અભિયાન હેઠળ ચંદ્રની સપાટી પર સિસ્મિક ગતિવિધિઓ શોધવાનો પ્રયાસ કરવામાં આવશે. આ સિવાય ઈલેક્ટ્રોમેગ્નેટિક તરંગો સાથે સંબંધિત અભ્યાસ પણ કરવામાં આવશે. ISRO ને આશા છે કે લેન્ડર અને રોવર માત્ર એક ચંદ્ર દિવસ માટે કામ કરશે નહીં - ISRO ને આશા છે કે આ મિશનનો સમયગાળો એક ચંદ્ર દિવસ અથવા 14 પૃથ્વી દિવસો સુધી મર્યાદિત રહેશે નહીં અને જ્યારે સૂર્ય ચંદ્ર પર ફરીથી ઉગે છે ત્યારે તે ફરીથી સક્રિય થઈ જશે. શક્ય છે. લેન્ડર અને રોવર ઉતર્યા પછી, બોર્ડ પરની સિસ્ટમો હવે શ્રેણીબદ્ધ પ્રયોગો કરવા માટે તૈયાર છે, જે 14 પૃથ્વી દિવસોમાં પૂર્ણ થશે, ચંદ્ર અંધારું અને અત્યંત ઠંડો થાય તે પહેલાં.
રોવરનું વજન 1752 કિલો : કુલ 1752 કિગ્રા વજન ધરાવતા લેન્ડર અને રોવરને ચંદ્રના વાતાવરણનો અભ્યાસ કરવા માટે ચંદ્ર દિવસના પ્રકાશમાં ચલાવવા માટે બનાવવામાં આવ્યા છે. જો કે, ઈસરોના અધિકારીઓ બીજા ચંદ્ર દિવસ માટે સક્રિય થવાની શક્યતાને નકારી રહ્યા નથી. સોફ્ટ લેન્ડિંગ પછીની પ્રક્રિયા વિશે વિગતવાર જણાવતાં ISROના અધ્યક્ષ એસ સોમનાથે કહ્યું હતું કે, 'આ પછી તમામ પ્રયોગો એક પછી એક ચાલશે. આ બધું ચંદ્રના એક દિવસમાં પૂર્ણ કરવાનું હોય છે જે પૃથ્વીના 14 દિવસ બરાબર હોય છે. જ્યાં સુધી સૂર્યપ્રકાશ છે ત્યાં સુધી તમામ સિસ્ટમને ઊર્જા મળતી રહેશે.
આ પ્રકારનું છે તાપમાન : સોમનાથે કહ્યું, 'સૂર્ય અસ્ત થતાં જ સર્વત્ર ગાઢ અંધકાર છવાઈ જશે. તાપમાન માઈનસ 180 ડિગ્રી સેલ્સિયસથી નીચે જશે. પછી સિસ્ટમ્સ કાર્યરત કરવી શક્ય બનશે નહીં અને જો તે આગળ ચાલુ રહેશે તો આપણે ખુશ થવું જોઈએ કે તે ફરીથી સક્રિય થઈ છે અને અમે ફરીથી સિસ્ટમ પર કામ કરી શકીશું.
- CHANDRAYAAN PRAGYAN : ચંદ્રની સફર પર નીકળ્યો પ્રજ્ઞાન, જાણો તેના પર જ કેમ છે મિશનની સંપૂર્ણ જવાબદારી
- Chandrayan 3 Landed : વિક્રમ સારાભાઈએ દેશને આત્મનિર્ભર બનાવ્યો, વિક્રમ લેન્ડર અને પ્રજ્ઞાન રોવરના આ રહેશે રિસર્ચના મુદ્દા
