નવી દિલ્હી:ઈન્ડિયન સ્પેસ રિસર્ચ ઓર્ગેનાઈઝેશન (ISRO) એ તેના ઐતિહાસિક મિશન ચંદ્રયાન-3 પર નવા અપડેટ્સ શેર કર્યા છે. અવકાશયાન ધીમે ધીમે ચંદ્રની નજીક આવી રહ્યું છે. ચંદ્રયાન-3 ચંદ્રના દક્ષિણ ધ્રુવ ક્ષેત્રમાં 23 ઓગસ્ટે તેનો પ્રથમ સોફ્ટ-લેન્ડિંગ પ્રયાસ કરશે.
ચંદ્રથી કેટલું દૂર: ચંદ્રયાન-3નું લેન્ડર મોડ્યુલ, જેમાં વિક્રમ લેન્ડર અને પ્રજ્ઞાન રોવરનો સમાવેશ થાય છે. સફળ ડિબૂસ્ટિંગ પછી તેણે તેની ભ્રમણકક્ષા ઘટાડીને 113 કિમી x 157 કિમી કરી દીધી છે. એટલે કે ભારતનું ચંદ્રયાન 3 ચંદ્રથી માત્ર 113 કિલોમીટર દૂર છે. તેનું બીજું ડિબૂસ્ટિંગ ઑપરેશન 20 ઑગસ્ટ, 2023 ના રોજ બપોરે 2 વાગ્યાની આસપાસ સુનિશ્ચિત થયેલ છે.
23 કે 24 ઑગસ્ટે નહિ થાય તો? ચંદ્રયાન 3 ને લઈને એક વધુ વાત સામે આવી રહી છે કે તે 23 ઓગસ્ટ પહેલા લેન્ડ કરી શકશે નહીં અને 24 ઓગસ્ટ પછી લેન્ડ થઈ શકશે નહીં. કારણ કે અવલોકનો અને પ્રયોગો માટે મહત્તમ સમય મેળવવા માટે ચંદ્રયાન-3 માટે ચંદ્રના દિવસે વહેલું ઉતરવું મહત્વપૂર્ણ છે. જો કોઈ કારણોસર તે 23 ઓગસ્ટે લેન્ડિંગનો પ્રયાસ કરવામાં અસમર્થ હોય તો બીજા દિવસે બીજો પ્રયાસ કરવામાં આવશે. જો તે પછી પણ લેન્ડિંગ શક્ય ન હોય તો ચંદ્ર દિવસ અને ચંદ્ર રાત્રિ સમાપ્ત થવા માટે આખો મહિનો એટલે કે લગભગ 29 દિવસ રાહ જોવી પડશે.
23 ઓગસ્ટની પસંદગી કેમ કરી: ઈસરોએ સોફ્ટ લેન્ડિંગ માટે 23 ઓગસ્ટની પસંદગી કેમ કરી તેની પાછળ એક ખાસ કારણ છે. 23 ઓગસ્ટે ચંદ્ર પર દિવસની શરૂઆત થશે. જ્યારે સૂર્યપ્રકાશ સતત મળતો રહે છે. એક ચંદ્ર દિવસ પૃથ્વી પર લગભગ 14 દિવસો બરાબર છે. ચંદ્રયાન-3 ના સાધનોનું જીવન માત્ર એક ચંદ્ર દિવસ અથવા 14 પૃથ્વી દિવસ છે.
કેમ દિવસે લેન્ડિંગ કરવું જરૂરી: દિવસ દરમિયાન સોફ્ટ લેન્ડિંગનું મુખ્ય કારણ એ પણ છે કે તેમાં સૌર ઉર્જાથી ચાલતા સાધનો છે અને તેમને કાર્યરત રહેવા માટે સૂર્યપ્રકાશની જરૂર પડે છે. રાત્રિ દરમિયાન ચંદ્ર અત્યંત ઠંડો પડે છે. તેનું તાપમાન માઈનસ 100 ડિગ્રી સેલ્સિયસ સુધી નીચે જાય છે. આવા નીચા તાપમાને કામ કરવા માટે ખાસ તૈયાર ન કરાયેલ ઈલેક્ટ્રોનિક્સ સાધનો સ્થિર થઈ શકે છે અને કામ કરવાનું બંધ કરી શકે છે. આ જ કારણ છે કે ઈસરોએ ચંદ્રયાનને દિવસના સૂર્યપ્રકાશમાં લેન્ડ કરવાનો નિર્ણય લીધો છે.
રશિયાનું લુના 25 કેમ છે અલગ: હવે જો આપણે રશિયાના લુના 25 વિશે વાત કરીએ તો તેને ચંદ્ર પર ઉતરવામાં દિવસ અને રાતનો કોઈ ફરક નથી પડતો. લુના 25 પણ ભારતના ચંદ્રયાન 3ની જેમ સૌર ઉર્જાથી સંચાલિત છે. પરંતુ તેમાં એક ખાસ સુવિધા છે જે ભારત પાસે નથી. અને તેમાં રાત્રિ દરમિયાન સાધનોને ગરમી અને શક્તિ પ્રદાન કરવા માટે ઓનબોર્ડ જનરેટર પણ છે. તેનું આયુષ્ય એક વર્ષ છે, અને તેની ઉતરાણની તારીખની પસંદગી ચંદ્ર પર સૂર્ય કેટલો સમય છે તેના આધારે નક્કી કરવામાં આવતી નથી.
ચંદ્રયાન 3 અને લુના 25 બંને ચંદ્રની ભ્રમણકક્ષામાં:ભારતનું ચંદ્રયાન-3 અને રશિયાનું લુના 25 બંને ચંદ્રની ભ્રમણકક્ષામાં છે. બંને આવતા અઠવાડિયે ચંદ્ર પર ઉતરવાની તૈયારી કરી રહ્યા છે. લુના 25 21 ઓગસ્ટે લેન્ડ થવાની ધારણા છે, જ્યારે ચંદ્રયાન-3 બે દિવસ પછી એટલે કે 23 ઓગસ્ટે લેન્ડ થવાની ધારણા છે.
દક્ષિણ ધ્રુવની કેમ પસંદગી: બંને મિશનનો ધ્યેય દક્ષિણ ધ્રુવની નજીક એવા વિસ્તારમાં ઉતરવાનું છે જ્યાં ચંદ્ર પર અગાઉ કોઈ અવકાશયાન ગયું નથી. અગાઉના સોવિયેત યુનિયનના લુના 24 નું 1976 માં ઉતરાણ થયું ત્યારથી, ફક્ત ચીન જ 2013 અને 2018 માં ચંદ્ર પર અવકાશયાન લેન્ડ કરવામાં સક્ષમ છે, જે તમામ ઉત્તર ધ્રુવ પર ઉતર્યા છે. ભારત અને રશિયા બંને પોતાનું પ્રથમ સોફ્ટ લેન્ડિંગ કરવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યા છે. જો કે એવું કહેવામાં આવી રહ્યું છે કે બંનેનું લેન્ડિંગ દક્ષિણ ધ્રુવની નજીક હશે, પરંતુ લેન્ડિંગ સાઇટ્સ ચંદ્ર પરના ધ્રુવીય ક્ષેત્રમાં બરાબર નથી. ચંદ્રયાન-3 માટે પસંદ કરાયેલ સ્થળ 68 ડિગ્રી દક્ષિણ અક્ષાંશની આસપાસ છે જ્યારે લુના 25નું સ્થાન 70 ડિગ્રી દક્ષિણની આસપાસ છે.
રશિયાનું લુના 25 ચંદ્ર પર પ્રથમ ઉતરાણ કરશે: 10 ઓગસ્ટના રોજ લોન્ચ કરાયેલ, લ્યુના 25 પ્રક્ષેપણ પછી માત્ર છ દિવસમાં ચંદ્રની ભ્રમણકક્ષામાં પહોંચી ગયું. જ્યારે ચંદ્રયાન-3ને 14 જુલાઈએ લોન્ચ થયા બાદ 23 દિવસ લાગ્યા હતા. તેનું કારણ એ છે કે લુના 25નું રોકેટ ભારતના ચંદ્રયાન 3 કરતા વધુ શક્તિશાળી છે. ISRO પાસે હજુ પણ એટલા શક્તિશાળી રોકેટ નથી કે સીધા ચંદ્રની ભ્રમણકક્ષામાં જઈ શકે. જો કે, ચંદ્રયાન-3 ના પરિભ્રમણ માર્ગે ઊર્જા અને ખર્ચ બચાવવામાં મદદ કરી છે.
- Chandrayaan 3: ચંદ્રયાન-3એ લીધી ચંદ્રની નવી તસવીર, ISROએ તસવીરો અને વીડિયો જાહેર કર્યા
- Chandrayaan-3 News: ચંદ્રયાન-3 પ્રોપલ્શન મોડ્યુલ અને લેન્ડર મોડ્યુલને અલગ કરવાની તૈયારી કરશે
