અમદાવાદઃબજેટને લઈને ખેડૂતોમાં ઉત્સુકતા યથાવત્ છે. તેઓ જાણવા માંગે છે કે, સરકારે તેમના માટે કેટલી રાહત આપી છે. આ બજેટમાં ખેડૂતો માટે શું છે? કેન્દ્રિય નાણાપ્રધાન નિર્મલા સીતારમણે ગૃહમાં બજેટ રજૂ કર્યું છે. બજેટના પ્રારંભિક આંકડા મુજબ ખેડૂતોને ઘણી રાહતો આપવાનો પ્રયાસ કરવામાં આવ્યો છે.
બજેટમાં જાહેરાતઃ કેન્દ્રિય નાણા પ્રધાન નિર્મલા સીતારમણે આજે ગૃહમાં મોદી સરકારના બીજા કાર્યકાળનું છેલ્લું પૂર્ણ સમયનું બજેટ રજૂ કર્યું હતું. વર્ષ 2024માં થનારી સામાન્ય ચૂંટણીઓ અને ઘણા રાજ્યોમાં વિધાનસભાની ચૂંટણીઓને ધ્યાનમાં રાખીને નાણામંત્રીએ ખેડૂતોની અપેક્ષાઓ પર ખરા ઉતરવા માટે અનેક પગલાં લીધા છે.આ બજેટમાં પીએમ મત્સ્ય યોજના શરૂ કરવાની જાહેરાત કરવામાં આવી હતી.
આ પણ વાંચોBudget 2023: નાણા મંત્રાલયના 'સ્પેશિયલ-6', જેમને તૈયાર કર્યું બજેટ
6 હજાર કરોડની યોજનાઃ કેન્દ્રિય નાણાપ્રધાન 'શ્રી અન્ના' (બરછટ અનાજ)ને પ્રોત્સાહન આપશે. કૃષિમાં ક્લસ્ટર સિસ્ટમને પ્રોત્સાહન આપવાની સાથે જાહેર ખાનગી ભાગીદારી લાવવામાં આવશે. આધુનિક ટેકનોલોજી દ્વારા ખેડૂતોને વધુ સારા ઉત્પાદનોનું ઉત્પાદન કરવા પ્રોત્સાહિત કરવામાં આવશે. આ સાથે તેમના ઉત્પાદનોને બજારમાં ઉપલબ્ધ કરાવવા માટે પગલાં લેવામાં આવશે. પીએમ મત્સ્ય યોજના દ્વારા મત્સ્ય ઉછેરને પ્રોત્સાહન આપવામાં આવશે. આ માટે 6000 કરોડની યોજના બનાવવામાં આવી છે.
મોદી સરકારે ખેડૂતોની આવક બમણી કરવાનું આપ્યું હતું વચનઃ 2016માં મોદી સરકારે દેશના ખેડૂતોની આવક બમણી કરવાનું વચન આપ્યું હતું. આ માટે સરકારે એક સમિતિની રચના કરી હતી. સમિતિએ સરકારને ઘણા સૂચનો આપ્યા હતા. આ સૂચનના આધારે જ સરકારે પીએમ કિસાન સન્માન નિધિ શરૂ કરી હતી. નાણાકીય વર્ષ 2015-16માં સરકારે કૃષિ અને ખેડૂતોના કલ્યાણ માટે 25460.51 કરોડ રૂપિયાનું બજેટ આપ્યું હતું. ગયા વર્ષ સુધી આ બજેટમાં પાંચ ગણો વધારો થયો છે. 2022-23નું આ બજેટ 138550.93 કરોડ હતું. પીએમ કિસાન સન્માન નિધિ હેઠળ 11.3 કરોડ ખેડૂતોને દર વર્ષે છ હજાર રૂપિયા આપવામાં આવે છે.
કૃષિ અને સંલગ્ન ઉત્પાદનોની નિકાસમાં 18 ટકા વૃદ્ધિઃ આર્થિક સર્વેક્ષણના આંકડા અનુસાર, ખાદ્ય સુરક્ષા સુનિશ્ચિત કરીને દેશના એકંદર વિકાસ અને વિકાસમાં કૃષિએ નોંધપાત્ર યોગદાન આપ્યું છે. ભારતીય કૃષિ ક્ષેત્ર સરેરાશ વાર્ષિક 4.6 ટકાના દરે વૃદ્ધિ કરી રહ્યું છે. તે 2021-22માં વધીને 3.0 ટકા થયો હતો જે છેલ્લા છ વર્ષમાં 2020માં 3.3 ટકા હતો. તાજેતરના વર્ષોમાં, ભારત કૃષિ ઉત્પાદનોના ચોખ્ખા નિકાસકાર તરીકે પણ ઝડપથી ઉભરી આવ્યું છે. 2020-21માં ભારતમાંથી કૃષિ અને સંલગ્ન ઉત્પાદનોની નિકાસમાં 18 ટકાનો વધારો થયો છે. પાછલા વર્ષ 2021-22 દરમિયાન, કૃષિ નિકાસ યુએસ $ 50.2 ની સર્વકાલીન ઊંચી સપાટીએ પહોંચી હતી.
ફૂડ અને પ્રોસેસિંગમાં મોદી સરકારની નીતિઓની અસર જોવા મળી રહી છેઃ પાક વૈવિધ્યકરણને પ્રોત્સાહિત કરવા લઘુત્તમ ટેકાના ભાવ (MSP) નીતિનો ઉપયોગ કરવામાં આવી રહ્યો છે. તાજેતરના સિચ્યુએશન એસેસમેન્ટ સર્વે (એસએએસ)માં 2014ના SAS રિપોર્ટની સરખામણીમાં પાક ઉત્પાદનમાંથી ચોખ્ખી આવકમાં 22.6 ટકાનો વધારો થયો છે. પશુપાલન, ડેરી અને મત્સ્યઉદ્યોગ સહિતના સંલગ્ન ક્ષેત્રો ઉચ્ચ વૃદ્ધિના ક્ષેત્રો તરીકે અને કૃષિ ક્ષેત્રમાં એકંદર વૃદ્ધિના મુખ્ય પ્રેરક તરીકે ઝડપથી ઉભરી રહ્યા છે. 2019-20માં પૂરા થતા છેલ્લા પાંચ વર્ષમાં પશુધન ક્ષેત્રે 8.15 ટકાના CAGRથી વૃદ્ધિ પામી છે. તે કૃષિ પરિવારોના વિવિધ જૂથોમાં સ્થિર આવકનો સ્ત્રોત છે અને તે આવા પરિવારોની સરેરાશ માસિક આવકના લગભગ 15 ટકા છે. સરકાર ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર ડેવલપમેન્ટ, સબસિડીવાળા ટ્રાન્સપોર્ટેશન અને સૂક્ષ્મ ખાદ્ય સાહસોના ઔપચારિકીકરણ માટે સમર્થન જેવા વિવિધ પગલાં દ્વારા ફૂડ પ્રોસેસિંગને સમર્થન આપે છે. ભારત વિશ્વમાં સૌથી મોટો ફૂડ મેનેજમેન્ટ પ્રોગ્રામ ચલાવે છે. સરકારે પ્રધાનમંત્રી ગરીબ કલ્યાણ યોજના (PMGKY) જેવી યોજનાઓ દ્વારા ખાદ્ય સુરક્ષા નેટવર્ક કવરેજને વધુ વિસ્તૃત કર્યું છે.
આપત્તિ પછી પાક વીમો ખેડૂતોને લાભ આપે છેઃપીએમ ફસલ બીમા યોજના 2016માં શરૂ કરવામાં આવી હતી. આમાં લગભગ સાડા છ કરોડ ખેડૂતોએ પોતાના નામ નોંધાવ્યા છે. એવો અંદાજ છે કે ખેડૂતો દ્વારા ચૂકવવામાં આવેલા દરેક રૂ. 100 પ્રીમિયમ માટે, તેમને દાવાના સ્વરૂપમાં લગભગ રૂ. 493 ચૂકવવામાં આવ્યા છે. જણાવી દઈએ કે, 2022-23ના બજેટમાં રાસાયણિક મુક્ત કુદરતી ખેતીને પ્રોત્સાહન આપવા માટે ગંગાના કિનારે 5 કિલોમીટર પહોળા વિસ્તારમાં જૈવિક ખેતી માટે બજેટની જોગવાઈ કરવામાં આવી હતી. આ ક્ષેત્રમાં નોંધપાત્ર પ્રગતિ થઈ છે.
ખેડૂતોની શ્રેણી શું છેઃકૃષિ મંત્રાલય અનુસાર, સીમાંત ખેડૂતો કે જેમની પાસે એક હેક્ટરથી ઓછી જમીન છે. બીજી તરફ, જેમની પાસે 1-1.99 હેક્ટર જમીન છે તેઓને નાના ખેડૂતો ગણવામાં આવે છે. 4-9.99 હેક્ટર જમીન ધરાવતા ખેડૂતોને અર્ધ-મધ્યમ ખેડૂતની શ્રેણીમાં રાખવામાં આવ્યા છે. બીજી તરફ 10 હેક્ટર કે તેથી વધુ જમીન ધરાવતા ખેડૂતોને મોટા ખેડૂતોની શ્રેણીમાં રાખવામાં આવ્યા છે. તમને જણાવી દઈએ કે નાબાર્ડ દ્વારા 2017માં બહાર પાડવામાં આવેલા રિપોર્ટ અનુસાર ખેડૂતોની માસિક આવક 8,931 રૂપિયા છે. મોદી સરકાર સતત કામ કરી રહી છે.
એગ્રિકલ્ચર સ્ટાર્ટઅપ્સને પ્રોત્સાહન મળશે, એગ્રિકલ્ચર એક્સિલેટર ફંડની સ્થાપના કરવામાં આવશેઃ નાણા પ્રધાનઃનાણાપ્રધાન નિર્મલા સીતારમણે 2023-24ના બજેટની રજૂઆત દરમિયાન જણાવ્યું હતું કે, "પર્યટનને પ્રોત્સાહન આપવા માટે મિશન મોડ પર કામ કરવામાં આવશે. અમૃત કાલ માટે અમારું વિઝન ટેક્નોલોજી આધારિત અને જ્ઞાન આધારિત અર્થતંત્ર સામેલ છે. 'સબકા સાથ, સબકા પ્રયાસ' દ્વારા આ 'જન ભાગીદારી' હાંસલ કરો." તેમણે કહ્યું કે બજેટ 2023-24ની પ્રાથમિકતાઓ સમાવેશી વૃદ્ધિ, છેલ્લા માઈલ સુધી પહોંચવું, ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર અને ઈન્વેસ્ટમેન્ટ, ઉજાગર કરવાની સંભાવના, હરિયાળી વૃદ્ધિ, યુવા અને નાણાકીય ક્ષેત્ર છે. કૃષિ સંબંધિત સ્ટાર્ટઅપ્સને પ્રાથમિકતા આપવામાં આવશે. યુવા ઉદ્યોગસાહસિકો દ્વારા એગ્રી-સ્ટાર્ટઅપ્સને પ્રોત્સાહિત કરવા માટે એગ્રીકલ્ચર એક્સિલરેટર ફંડની સ્થાપના કરવામાં આવશે.
ખેડૂતોને ફાળવાશે 2.2 લાખ કરોડ રૂપિયાઃ કેન્દ્રિય નાણા પ્રધાન નિર્મલા સીતારમણે કહ્યું હતું કે, 2.2 લાખ કરોડ રૂપિયા ખેડૂતોના વિકાસ માટે ફાળવવામાં આવ્યા છે. તો આગામી સમયમાં ખેડુતોને ડિજિટલ ટ્રેનિંગ સાથે વિશેષ સહાય પણ આપવામાં આવશે. કપાસ ખેતી માટે PPP મોડેલ પર ભાર આપવામાં આવશે. તો મોટુું અનાજ ઉગાવવા માટે 2,200 કરોડનું ફંડ આપવામાં આવશે. બીજી તરફ માછીમારો માટે માછલી પાલન યોજના શરૂ કરવામાં આવશે. માછીમારો માટે 6,000 કરોડ ફાળવવામાં આવશે.
