વિલિયમ શેક્સપિયર, મીગુલ સર્વાન્ટિસ અને ઇન્કા ગાર્સિલાસો દે લા વેગા જેવા લેખકોની આ મૃત્યુતિથિ 23 એપ્રિલ છે અને તે દિવસે પુસ્તક દિન ઉજવાય છે. યુનેસ્કો દ્વારા 23 એપ્રિલ 1995થી શરૂ થઈ છે. યુનેસ્કો દર વર્ષે એક વર્ષ માટે એક શહેરને વિશ્વ પુસ્તક રાજધાની તરીકે પસંદ કરે છે, જે અન્યવે 2020 માટે કુઆલા લમ્પુરની પસંદગી થઈ છે.
લોકોને વાંચનના આનંદનો અનુભવ થાય અને લેખકોને પ્રોત્સાહન મળે તે માટે દિવસ ઉજવાય છે. સામાજિક અને સાંસ્કૃત્તિક પરિવર્તનમાં પ્રદાન આપનારાની કદર પણ આ રીતે થાય છે. યુનેસ્કો દ્વારા બાળ અને યુવા સાહિત્ય માટેનો પુરસ્કાર પણ આપવામાં આવે છે. સાથે જ કોપીરાઇટ વિશે આ દિવસે જાગૃત્તિ ફેલાવવામાં આવે છે.
યુનેસ્કોની સાથે પ્રકાશકો, પુસ્તક વિક્રતાઓ અને લાયબ્રેરી પણ ઉજવણીમાં જોડાયા છે અને વિશ્વ પુસ્તક રાજધાનીની પસંદગી કરીને વાંચનને પ્રોત્સાહનનું કાર્ય આગળ ધપાવાતું રહે છે.
કોપીરાઇટ શું છે?
આ એક કાનૂની વિચાર છે, જેના માટે સરકાર કાયદા ઘડતી હોય છે, જેના આધારે લેખકો અને સર્જકોને તેમની મૌલિક કૃતિઓ માટે વિશેષાધિકાર મર્યાદિત વર્ષો માટે મળે છે. મૂળ રીતે આવા સર્જનની નકલ કરવાના અધિકાર આપવાની વાત છે.
કોપીરાઇટ હેઠળ લેખકને પોતાનું નામ સાથે જોડવાનો અધિકાર પણ મળે છે, તથા તેના આધારિત અન્ય સર્જન માટેના અધિકાર મળે છે. તે રીતે આ ઇન્ટલેક્ચ્યુઅલ પોપર્ટી છે અને તેના માલિકી હક મળે છે.
પુસ્તક અને કોપીરાઇટને પ્રોત્સાહન આપીને યુનેસ્કો સર્જનાત્મકતા, વૈવિધ્ય અને જ્ઞાન પર સમાન અધિકારની વાતને આગળ ધપાવે છે. વૈજ્ઞાનિક જાણકારી અને શૈક્ષણિક અભ્યાસો પણ ઉપલબ્ધ કરાવવાનો હેતુ રહેલો છે.
આ પ્રયાસમાં લેખકો, પ્રકાશકો, પુસ્તક વિક્રેતાઓ, લાયબ્રેરી, શિક્ષકો, સંસ્થાઓ, એનજીઓ, માસ મીડિયા અને વાંચનના રસિયા સૌ કોઈ આ ઉજવણીમાં સાથે જોડાય છે. ડિજિટલ લાયબ્રેરીઓ તૈયાર થાય છે, જે કોરોના જેવી મહામારી વખતે મૂલ્યવાત સાબિત થઈ રહી છે.
રોગચાળાને કારણે સરકારોએ શૈક્ષણિક સંસ્થાઓ બંધ કરી દીધી છે. તેના કારણે વિશ્વના 90 ટકા જેટલા વિદ્યાર્થીઓનો અભ્યાસ અટકી પડ્યો છે. તેથી ઓનલાઇન અભ્યાસ તરફ વલણ વધ્યું છે. સંસ્થાઓ પણ પોતાના અભ્યાસક્રમને ઓનલાઇન કરી રહી છે. વિદ્યાર્થીઓ પણ વધુમાં વધુ ઇ-બૂક અને ઇ-લર્નિંગ તરફ વળ્યા છે. તાકિદની જરૂરિયાત તરીકે યુનેસ્કોએ ગ્લૉબલ એજ્યુકેશન કૉઅલિએશનની શરૂઆત કરી છે, જેથી દેશો પોતાના ઓનલાઇન લર્નિંગને ઉત્તમ બનાવી શકે.