નવી દિલ્હી: કોંગ્રેસના પૂર્વ અધ્યક્ષ રાહુલ ગાંધીએ બાંગ્લાદેશના પ્રખ્યાત અર્થશાસ્ત્રી મોહમ્મદ યુનૂસ સાથે વાતચીતનો વીડિયો જાહેર કર્યો છે. જેમાં, તેઓએ કોરોના કટોકટી અને અર્થતંત્ર વિશે ચર્ચા કરી છે.
વાતચીતના મુખ્ય અંશો
રાહુલ: શું કોરોના સંકટથી ગરીબોનું અર્થતંત્ર પ્રભાવિત થઇ રહ્યું છે.
મુહમ્મદ યુનૂસ - કોરોના સંકટથી સમગ્ર વ્યવસ્થા ખુલ્લી પડી ગઈ છે. પરપ્રાંતિયો મજૂરો આપણામાંના લોકો જ છે. પરંતુ કોઈ તેમને મદદ કરી શક્યું નહીં. જો આપણે તેમને મદદ કરી હોત તો અર્થવ્યવસ્થાની જ મદદ થાત. એ જ રીતે, જ્યારે આપણે મહિલાઓની વાત કરીએ છીએ ત્યારે તેમને સમાજમાં નીચો દરજ્જો આપવામાં આવે છે. અર્થશાસ્ત્રના બંધારણમાં તેમને કોઈ પૂછતું નથી. એ જુદી વાત છે કે મહિલાઓએ દરેક સમયે પોતાને સાબિત કર્યા છે.
રાહુલ - ભારત અને બાંગ્લાદેશમાં નાના ઉદ્યોગોને કેટલી હદે અસર થાય છે. તેઓ આપણું ભવિષ્ય છે, પરંતુ તેમની અવગણના કરવામાં આવી રહી છે.
મુહમ્મદ યુનૂસ - ફરીથી કહેવા માંગીશ કે નાના મજૂરો પાસે યોગ્યતા હોય છે, પરંતુ સરકાર તેમને અર્થતંત્રનો ભાગ માનતી નથી. આ વિચાર પશ્ચિમી દેશોની સમાન છે. ત્યાં મજૂરો નોકરી મેળવવા શહેરોમાં જાય છે. આ ઉકેલ ત્યારે જ શક્ય બનશે જ્યારે આપણે ગામની આજુબાજુના ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચરનો વિકાસ કરીશું.
રાહુલ- આ ગાંધીની વિચારસરણી હતી. તેઓ ગ્રામીણ અર્થવ્યવસ્થાને મજબૂત બનાવવા માગતા હતા. ભારત અને બાંગ્લાદેશ આ મોડેલ પર પોતાને મજબૂત કરી શકે છે.
મુહમ્મદ યુનૂસ - એકદમ બરાબર, આજે આપણે વિચારી રહ્યા છીએ કે કોરોના સંકટ સમાપ્ત થઈ જશે અને વ્યવસ્થા ફરી આવશે. તમે કેમ પાછા સમાન વિશ્વમાં જવા માંગો છો. કોરોનાએ તમને નવી તક આપી છે, તમે તેનો ઉપયોગ કરો. કંઈક નવું કરો. કંઇક અલગ કરો, તો જ આપણો સમાજ બદલી શકશે.
રાહુલ: શું કોરોનાએ આપણને એશિયાના મોડેલ પર કામ કરવાની તક આપી છે, જે પશ્ચિમી દેશો કરતા વધુ સારી છે.
મુહમ્મદ યુનૂસ - તમે એશિયા જ શા માટે, આ મંત્ર સમગ્ર વિશ્વ માટે છે. અમે ગ્રામીણ બેન્ક શરૂ કરી, ધીમે ધીમે જુઓ આ મોડેલ વૈશ્વિક થઇ ગયું.
રાહુલ ગાંધી - અમારે અહીં જાતિઓનું વિભાજન છે. બાંગ્લાદેશમાં પણ આવી જ સ્થિતિ છે. આવી સ્થિતિમાં સામાજિક સ્તરે પરિવર્તન લાવવું ખૂબ જ જરૂરી છે.
મુહમ્મદ યુનૂસ - જુઓ, અમારી પાસે જાતિ વ્યવસ્થા છે, તેથી અમેરિકામાં રંગભેદ છે. તેથી આપણે માનવતામાં પાછા ફરવું જોઈએ. આવું કરીશું, તો જ નવી સિસ્ટમ બનાવવામાં આવશે, નહીં તો કોરોનાના અનુભવમાંથી શીખો.
રાહુલ: શું એ કહેવું યોગ્ય છે કે તમારે તમારા લોકો ઉપર વિશ્વાસ કરવો પડશે? ગરીબોમાં આત્મવિશ્વાસ વધારવો પડશે. જો તમે આમ કરો છો, તો જ તમે આગળ વધી શકશો.
મુહમ્મદ યુનૂસ - હા, અમે ગ્રામીણ બેન્ક શરૂ કરી, તેથી કહેવામાં આવ્યું કે તમે ગરીબોના હાથમાં પૈસા કેમ આપી રહ્યા છો. તે સમયે માત્ર એક હજાર કે બે હજાર રૂપિયા આપવામાં આવ્યાં હતાં. આ પૈસા તેના માટે પૂરતા હતા. આજની પરિસ્થિતિ અનુસાર, તેમને એક મોટી રકમ આપવામાં આવે છે. તેને નવી સિસ્ટમની શરૂઆત કહેવામાં આવે છે.
