હૈદરાબાદઃ ઇટીવી ભારતના ક્રિષ્નાનંદ ત્રિપાઠી સાથે ખાસ વાતચીત કરતા તેમણે કહ્યું કે નવી નીતિ અમેરિકી શિક્ષણ પદ્ધતિ પર આધારિત છે પરંતુ તેમાં તેના જેવી સ્વાયતત્તા નથી. સંપાદિત અંશો:
પ્ર: નવી શિક્ષણ નીતિ ૨૦૨૦ વિશે તમારી પહેલી છાપ શું છે?
જ: હું ઓડિશાની કાયદા યુનિવર્સિટીમાં ઉપ કુલપતિ હતો અને તે પહેલાં હું કેઆઈઆઈટીની લૉ સ્કૂલનો સ્થાપક નિર્દેશક હો જે પૂર્વ ભારતમાં સારી રીતે જાણીતી સંસ્થા છે. વિજ્ઞાન, કળા અને સંગીતને અલગ-અલગ બાબત તરીકે જોવી તે જરીપુરાણો વિચાર છે. જોકે અત્યારે પણ દેશ હું દાયકાઓથી જેના માટે કામ કરતો આવ્યો છું તે સંકલિત અભ્યાસ માટે પૂરી રીતે તૈયાર નથી. શાખાઓના આંતરવિભાગમાં જ્ઞાન છે. મને આનંદ છે કે તેમાં સંકલિત અભિગમ છે અને હું આ અભિગમ માટે વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીને અભિનંદન આપવા માગું છું પરંતુ તે સંકલિત જ્ઞાન માટે હજુ એક ડગલું દૂર છે.
છેલ્લાં ૭૦ વર્ષમાં આ ત્રીજી શિક્ષણ નીતિ છે. તે બતાવે છે કે અગાઉની સરકારે શિક્ષણ ક્ષેત્રને પૂરતું પ્રાધાન્ય આપ્યું નહોતું.
જોકે આ નીતિ કાયદો નથી અને તે સરકાર દ્વારા હેતુનું નિવેદન છે અને તે મોદી સરકારના તેને મળેલા જનાદેશથી પણ દૂર જોઈને લાંબા ગાળાનો દૃષ્ટિકોણ સ્થાપિત કરવાનો અભિગમ મુજબ છે.
પ્ર: આ નીતિમાં અલગ-અલગ પ્રકારની યુનિવર્સિટીઓની પ્રવર્તમાન પ્રણાલિ નીકળી જશે. શું આ સારું પગલું છે?
જ: હું માનું છું કે આ મુદ્દે કંઈક મૂંઝવણ છે. જ્યારે મોદી સરકાર રચાઈ ત્યારે તેણે કહ્યું હતું કે દેશમાં લગભગ ૧૫૦ જેટલી ડીમ્ડ યુનિવર્સિટીઓ છે અને ડીમ્ડ યુનિવર્સિટી શબ્દ બરાબર લાગતો નથી. આથી તેમણે આદેશ પસાર કર્યો જે સર્વોચ્ચ ન્યાયલય દ્વારા સંમતિ પામ્યો. તેનાથી દેશમાં તમામ ડીમ્ડ યુનિવર્સિટીઓના કાગળ અને મુદ્રણ સામગ્રીનું પુનઃમુદ્રણ કરવું પડ્યું.
દેશમાં યુનિવર્સિટીઓ બનાવવાના ત્રણ રસ્તા છે. કેન્દ્રીય યુનિવર્સિટીઓ કેન્દ્રીય ધારા દ્વારા બનાવાય છે, રાજ્ય યુનિવર્સિટીઓ રાજ્યના ધારા દ્વારા બને છે અને ત્રીજો વિકલ્પ યુજીસીની ભલામણો પર કાર્યકારી આદેશની રીતે યુનિવર્સિટી બનાવવાનો છે.
તેમને કલમ ત્રણ યુનિવર્સિટીઓ કહેવાતી હતી કારણકે ભલામણો યુજીસી ધારાની કલમ ત્રણ હેઠળ ભલામણો મોકલવામાં આવતી હતી. આ ડીમ્ડ યુનિવર્સિટીઓને કાયદા દ્વારા સમર્થન નહોતું. આથી યુપીએ સરકારે તેમને કલમ ત્રણ યુનિવર્સિટીઓ તરીકે વર્ણવવાનું કહ્યું પરંતુ બાદમાં બધીને ડીમ્ડ જે યુનિવર્સિટી બનવાની છે તે રીતે ઓળખાવા કહેવાયું.
આપણી પાસે અલગ-અલગ પ્રકારની યુનિવર્સિટીઓ છે. મને નથી લગાતું કે તેમને બધીને એક જ પ્રકારની યુનિવર્સિટી તરીકે વર્ગીકૃત કરવું યોગ્ય છે.
પ્ર: નીતિથી કેટલીક કૉલેજોને સ્વાયત્ત ડિગ્રી આપતી સંસ્થા તરીકે કામ કરવા છૂટ પણ મળશે. શું આ યોગ્ય પગલું છે?
જ: મને લાગે છે કે આ નીતિ અમેરિકી શિક્ષણ નીતિથી ખૂબ જ પ્રભાવિત છે જ્યાં અનેક કૉલેજોને ડિગ્રી આપવા છૂટ હોય છે, કેટલીક બ્રિટિશ કૉલેજોને પણ ડિગ્રી આપવા છૂટ અપાય છે. આ સકારાત્મક પગલું છે.
સમસ્યા એ છે કે આપણી ઉચ્ચ પ્રણાલિ પર ખૂબ જ નિયંત્રણ થાય છે અને તેમને ભંડોળ ઓછું મળે છે. આ નીતિ હળવા પરંતુ ચુસ્ત નિયંત્રણ વિશે વાત કરે છે. જો કંઈક ચુસ્ત છે તો તે હળવું નથી. જો તમે પ્રભુત્વવાળા નિયંત્રક દ્વારા ચીજોનું નિયંત્રણ કરો તો કૉલેજો અને યુનિવર્સિટીઓ માટે કોઈ સ્વાયત્તતા નહીં રહે. મને લાગે છે કે આપણે વિશ્વાસ રાખવાની અને આપણી કૉલેજો તેમજ યુનિવર્સિટીઓને સ્વાયત્તતા આપવાની જરૂર છે. ખરી સ્વાયત્તતા છે જ નહીં. જો આપણે અમેરિકી પદ્ધતિને અનુસરી રહ્યા હોય તો આપણે તેમની જેમ સ્વાયત્તતા આપવી જોઈએ.