નવી દિલ્હીઃ ભારત અને અમેરિકા વચ્ચે મિનિ વેપાર કરાર થવાની શક્યતા હવે નવેમ્બર 2020ની પ્રમુખપદની ચૂંટણી પહેલા શક્ય લાગતી નથી એમ ભૂતપૂર્વ ડિપ્લોમેટ નિશા બિસ્વાલ માને છે. ઓબામા સરકારમાં નિશા બિસ્વાલ દક્ષિણ અને મધ્ય એશિયા માટેના નાયબ વિદેશ મંત્રી રહી ચૂક્યા છે. વૉશિંગ્ટનથી સિનિયર પત્રકાર સ્મિતા શર્મા સાથે વાતચીત કરતાં તેમણે ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પના હાલના H1B, L1 વીઝા રદ કરવાના નિર્ણયની ટીકા કરી હતી. યુએસ ઇન્ડિયા બિઝનેસ કાઉન્સિલ (USIBC)ના પ્રમુખ તરીકે રહેલા બિસ્વાલ કહે છે કે આવી સંકુચિત દૃષ્ટિ કે ઇમિગ્રન્ટ્સના પ્રવાહને અટકાવી દેવો તે અમેરિકા અને તેના અર્થતંત્ર માટે જ નુકસાનકારક છે. ગૂગલે ભારતમાં 10 અબજ ડૉલરના રોકાણ કરવાનો નિર્ણય કર્યો છે તે વિશે વાત કરતાં તેમણે કહ્યું કે ડિજિટલ અર્થતંત્ર જ કોવિડ પછીની દુનિયામાં વધશે. આગામી વર્ષોમાં ભારત અને અમેરિકાનો વેપાર પણ વધવાનો છે, પરંતુ ભારતમાં નીતિગત સ્થિરતા પણ જોઈશે. તેમની સાથેની વાતચીતના અંશોઃ
સવાલ - નજીકના ભવિષ્યમાં ભારત અને અમેરિકા વચ્ચે વેપારી કરાર થઈ શકશે?
રાજદૂત લાઇટિઝર અને ભારતના વાણિજ્ય મંત્રી પિયૂષ ગોયલ વચ્ચે વાતચીત થઈ હતી. તે વાટાઘાટો હજી પણ ચાલી રહી છે. જોકે ચૂંટણી નજીક આવતી જાય છે એટલે તેની શક્યતા ઓછી થઈ રહી છે. જો વેપારી કરાર થશે તો મને સાનંદાશ્ચર્ય થશે. ભારત અને અમેરિકાના હિતમાં જ છે કે મિની ટ્રેડ ડિલ શક્ય એટલા વહેલા કરવામાં આવે.
સવાલ - અમેરિકા અને ચીન વચ્ચે વેપારી વાટાઘાટો અટકી છે અને ચીન સાથે સરહદે ઘર્ષણ વધ્યું છે ત્યારે ભારત અને અમેરિકાના દ્વિપક્ષી વેપાર માટે શું શક્યતાઓ છે?
ભારત અને અમેરિકા વચ્ચે આર્થિક ભાગીદારી આગળ વધારવા માટે ઘણી તકો રહેલી છે. ખાસ કરીને ભારતમાં પુરવઠા પ્રવાહ અને મેન્યુફેક્ચરિંગમાં શક્યતા છે. દવાઓ, સંરક્ષણ, હાઇ ટેક્નોલૉજી, ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચરમાં શક્યતા છે. આ ક્ષેત્રોમાં ઉદ્યોગો માટે ભરોસાપાત્ર ભાગીદારોની જરૂર છે. ભારત અને અમેરિકા માટે ચીન પણ મહત્ત્વનો વેપારી દેશ રહેવાનો છે અને તેમાં કંઈ ફરક પડવાનો નથી. પરંતુ પુરવઠા પ્રવાહમાં વૈવિધ્ય આવે અને કેટલાક ક્ષેત્રોમાં જોખમ ઓછું કરી શકાય તે માટે ભારતમાં નીતિનું માળખું સ્થિર, આકર્ષક અને મૂડીરોકાણ માટે લાભદાયક થવું જોઈએ. આ અપેક્ષા છે, પણ ટૂંકા ગાળે કંપનીઓ ઘણું નુકસાન જોઈ રહી છે. તેથી અત્યારે મોટા મૂડીરોકાણ માટેના નિર્ણયો કરવાનો સમય નથી. આગલા ઘણા વર્ષો સુધી ભારત અને અમેરિકાના વેપારી સંબંધો ગાઢ બને તે માટે અમે વાટાઘાટો કરી રહ્યા છીએ.
સવાલ - ગલવાનમાં અઠડામણ થયા પછી ભારતે જાહેરાત કરી હતી કે કેટલીક ચીની વસ્તુઓની આયાત પર પ્રતિબંધ મૂકાશે અને તેનાથી બંદરો પર અવ્યવસ્થા ઊભી થઈ હતી. તેની અસર અમેરિકન કંપનીઓને પણ થશે એવી વાત હતી તે વિશ તમે શું કહો છો?
આ બહુ સંકુલ અને સમજવા જેવો મુદ્દો છે. ભારત સરકાર સુરક્ષાની બાબતે ચિંતિત હોય તે અમે સમજીએ છીએ. રાષ્ટ્રની સુરક્ષાના મુદ્દે અમે સમર્થન પણ આપીએ છીએ. પણ આજે એક બીજા સાથે જોડાયેલી વૈશ્વિક અર્થવ્યવસ્થામાં આપણે જીવીએ છીએ. તેથી પૂરતો વિચાર કરીને પગલાં લેવા જરૂરી છે અને કોઈ આડઅસર ના થાય તેવો વિચાર કરવો પડે.
સવાલ - ગૂગલના સુંદર પીચાઇએ જાહેરાત કરી છે કે ભારતમાં 10 અબજ ડૉલરનું રોકાણ કરવામાં આવશે. ભારતમાં ડિજિટલ અર્થતંત્રમાં બીજી અમેરિકન કંપનીઓ આવશે એમ તમને લાગે છે?