ન્યૂઝડેસ્ક : કોવિડ-19 એ એક અદ્રશ્ય શત્રુ સાથેની લડાઇ છે.આપણામાંથી કોઇને ખબર નથી કે શત્રુ કઇ દિશામાંથી ત્રાટકશે...
આવી પરિસ્થિતિમાં, આપણામાંની દરેક વ્યક્તિએ આ દુષ્ટ વાઇરસના ઘાતકી હુમલા સામે સ્વયંનું રક્ષણ કરવા માટે સજ્જ રહેવું જોઇએ. ખાસ કરીને આપણે આપણું શરીર આ વાઇરસનો સામનો કરવા માટે અને વળતો હુમલો કરવા માટે સક્ષમ છે કે કેમ, તેનું આત્મમંથન કરવાનો પ્રયત્ન કરવો જોઇએ. વળી, વાઇરસનો પ્રતિકાર કરવાની આપણી ક્ષમતા વધારવા માટે આપણે કયાં પગલાં ભરી રહ્યાં છીએ? - તેના પર પણ ધ્યાન આપવું જોઇએ.
ડો. મડ્ડીપતિ ક્રિષ્ના રાવ અમેરિકાના ડેટ્રોઇટ સ્થિત એક અગ્રણી વિજ્ઞાની છે. તેઓ જણાવે છે કે, આપણી રોગપ્રતિકારક શક્તિ વધારવી એ કોરોના વાઇરસ મહામારીનો પ્રતિકાર કરવા માટેનો એકમાત્ર ઉપાય છે. ડો. ક્રિષ્ના રાવ વેઇન સ્ટેટ યુનિવર્સિટી ખાતે એસોસિએટ પ્રોફેસર અને લિપિડોમિક કોર ફેસિલિટીના ડિરેક્ટર તરીકે પણ કાર્યરત છે.
ડો. ક્રિષ્ના રાવ ફેટ્ટી એસિડ્ઝ પર સઘન સંશોધન કરી રહ્યા છે. ઇન્ફ્લેમેશન વધારવા અને ઘટાડવા માટે ફેટ્ટી એસિડ્ઝનો ઉપયોગ કરી શકાય છે. ડો. ક્રિષ્ના રાવ જણાવે છે કે, ઓમેગા- 3 ફેટ્ટી એસિડયુક્ત આહાર લેવાથી રોગપ્રતિકારક શક્તિ વધે છે. તેમણે વધુમાં જણાવ્યું હતું કે, માનવ સમુદાયમાં જોવા મળતી મોટાભાગની બિમારીઓ પાછળનું કારણ વધી ગયેલું ઇન્ફ્લેમેશન (પ્રદાહ) હોય છે. કોરોનાને કારણે થતાં 5થી 10 ટકા મૃત્યુ પણ આ સ્થિતિને કારણે જ નીપજે છે. ઇટીવી ભારત સાથેના ટેલિફોનિક ઇન્ટરવ્યૂમાં ડો. ક્રિષ્ના રાવે વિવિધ પ્રકારના પ્રશ્નોના જવાબ આપ્યા હતા, જેમાં – ઇન્ફ્લેમેશન એટલે શું, આ ઇન્ફ્લેમેશન અને કોરોના વચ્ચે શું સબંધ છે, રોગપ્રતિકારક શક્તિ એટલે શું અને માનવીમાં રોગપ્રતિકારક શક્તિનું સ્તર વધારવા માટેની પદ્ધતિઓ કઇ-કઇ છે, માનવીમાં ઇન્ફ્લેમેશન નિયંત્રિત કરવામાં ફેટ્ટી એસિડ શું ભૂમિકા ભજવે છે, વગેરેનો સમાવેશ થાય છે... તેમણે આપેલા જવાબોના અંશો અહીં રજૂ કરવામાં આવ્યા છેઃ
રિપેર / ઇલાજ (હિલીંગ)ની પ્રક્રિયા
જ્યારે શરીરને ઇજા પહોંચી હોય, ત્યારે શરીરમાં મોજૂદ શ્વેત કણો મૃત કોશોને દૂર કરવાનો પ્રયત્ન કરે છે. વળી, જ્યારે વાઇરસ અને બેક્ટેરિયા જેવા પેથોજિન્સ પણ શરીરમાં પ્રવેશ કરે છે, ત્યારે આ શ્વેત કણો પેથોજિન્સને શરીરની બહાર ધકેલી દે છે. બંને કિસ્સામાં, હિલીંગ (ઉપચાર) અને પેથોજિન્સને બહાર ફેંકી દેવાની આ પ્રક્રિયા ઇન્ફ્લેમેશન તરીકે ઓળખાય છે. તે શરીરના નુકસાનગ્રસ્ત થયેલા ભાગનો ઇલાજ કરવાની પ્રક્રિયા છે. આ પ્રક્રિયાને નકારાત્મક દ્રષ્ટિએ ન જોવી જોઇએ. જો આ પ્રક્રિયા નહીં થાય, તો શરીર કોઇપણ પ્રકારની બાહ્ય કે આંતરિક ઇજા તરફ પ્રતિક્રિયા નહીં કરે. ઇન્ફ્લેમેશન મુખ્યત્વે ચાર લક્ષણો ધરાવે છેઃ સોજો / ઇન્ફ્લેમેશન, દુખાવો, લાલાશ અને તાવ.
હાનિકારક પેથોજિન્સ પર નજર રાખવી
જ્યારે વાઇરસ અને હાનિકારક બેક્ટેરિયા જેવાં સૂક્ષ્મ જીવો શરીરની અંદર પ્રવેશ કરે છે... ત્યારે શ્વેત રક્ત કણો તરત જ મેદાનમાં આવી જાય છે અને તે બાહ્ય હુમલાખોરો પર આક્રમણ કરે છે. લાલ રક્ત કણો માત્ર એક જ પ્રકારના હોય છે. જ્યારે, શ્વેત રક્તકણોના ઘણા પ્રકારો હોય છે. દરેક પ્રકારના શ્વેત રક્તકણો જુદાં-જુદાં કાર્યો કરે છે. કેટલાક શ્વેત રક્તકણો અમુક વાઇરસનો નિકાલ કરી નાંખે છે, તો કેટલાક કોશો વાઇરસને ખંડિત કરીને તેનું વિસર્જન કરવાનું કાર્ય કરે છે. જ્યારે કેટલાક કોશો શરીરના હાનિગ્રસ્ત અંગમાં ચોક્કસ કામગીરી કરે છે. શરીરના જુદા-જુદા ભાગોમાં વિવિધ પ્રકારના શ્વેત રક્ત કણો ગોઠવાયેલા હોય છે, જેમકે, ફેફસાંમાં, પાચન વ્યવસ્થામાં, વગેરે અને તેઓ તેમની સંબંધિત કામગીરી કરે છે.
બ્લિચિંગ પાઉડર કરતાં પણ વધુ ખતરનાક...
માનવ શરીરમાં પ્રવેશેલા હાનિકારક સૂક્ષ્મ જીવોનો નાશ કરવા માટે શરીરની અંદર એક વિશાળ કાર્યશીલ પ્રક્રિયા હાથ ધરાય છે. સૌપ્રથમ તો, ઓમેગા- 6 ફેટ્ટી એસિડ્ઝ પ્રોસ્ટેગ્લેન્ડિન્સ અને લ્યુકોટ્રાઇનિઝ નામનાં સંયોજનો (કમ્પાઉન્ડ્ઝ) છોડીને કામગીરી શરૂ કરે છે. આ કમ્પાઉન્ડ્ઝથી શ્વેત રક્ત કણો આકર્ષાય છે. ત્યાર બાદ તરત જ શ્વેત રક્ત કણોનો એક પ્રકાર મેદાનમાં આવી જાય છે. આ શ્વેતકણો અન્ય શ્વેત કણોને આકર્ષવા માટે સાઇટોકિન્સ નામનાં પ્રોટીનના અણુઓ છોડે છે. સાઇટોકિન્સના પણ ઘણા પ્રકારો છે. સાઇટોકિન્સ છોડવા પાછળનો હેતુ શરીરના જે ભાગમાં સમસ્યા ઉદ્ભવી હોય, તે અંગમાં કામ કરી રહેલા શ્વેત રક્ત કણોને આકર્ષવાનો છે. શ્વેત રક્તકણો આવે છે અને સૂક્ષ્મ જીવોને તોડીને છિન્ન-ભિન્ન કરી નાંખે છે. તેઓ હાનિકારક સૂક્ષ્મ જીવોનો નિકાલ કરવાની અને તેમનું વિસર્જન કરવાની પ્રક્રિયાના ભાગરૂપે અત્યંત શક્તિશાળી અને ઘાતક રસાયણો છોડે છે. શ્વેત કણો દ્વારા છોડવામાં આવેલાં આ રસાયણો આપણે ઘરની સફાઇ માટે જે બ્લિચીંગ પાઉડરનો ઉપયોગ કરીએ છીએ, તેના કરતાં અનેકગણાં વધુ ઝેરી હોય છે. આથી, ઘણી વખત તે રસાયણો માનવ શરીરના સામાન્ય કોશોને પણ નુકસાન પહોંચાડી શકે છે. આ સમગ્ર પ્રક્રિયા ઇન્ફ્લેમેશન તરીકે ઓળખાય છે.
ઇન્ફ્લેમેશન ઘટાડી શકતાં પરિબળો
હાનિકારક સૂક્ષ્મ જીવોનો નાશ કરવાની પ્રક્રિયામાં ઇન્ફ્લેમેશન (પ્રદાહ) તેના સર્વોચ્ચ સ્તર પર પહોંચે છે. જ્યારે ઘા રૂઝાઇ ગયો હોય તેમ જણાય, ત્યારે ઇન્ફ્લેમેશન જેના કારણે ઉદ્ભવ્યું હોય, તે શ્વેત રક્ત કણો ધીમે-ધીમે તેમનો દેખાવ બદલવા માંડે છે. શ્વેત રક્ત કણો ફરી તેમનો આકાર ધારણ કરે તે પ્રક્રિયામાં ઓમેગા- 3 ફેટ્ટી એસિડ્ઝ મદદરૂપ થાય છે. ફેટ્ટી એસિડ્ઝ દ્વારા જે કેટલાક પ્રકારના ઘટકો છોડવામાં આવે છે, તે ઇન્ફ્લેમેશન ઘટાડી શકે છે. આ પ્રક્રિયા ‘ઇન્ફ્લેમેશન રિઝોલ્યુશન’ અથવા તો ‘ઓમેગા- 3 ફેટ્ટી એસિડ રિઝોલ્યુશન’ તરીકે ઓળખાય છે. કેટલાક કિસ્સાઓમાં માનવ શરીરની અંદર ઓમેગા- 3 ફેટ પૂરતા પ્રમાણમાં ન હોય અથવા તો જો શરીરમાં ઇન્ફ્લેમેશનને નિયંત્રિત કરી શકે, તેવાં ઘટક દ્રવ્યોને છોડવામાં સમસ્યા હોય, તો તેવી સ્થિતિમાં ઇન્ફ્લેમેશનની પ્રક્રિયા અવિરતપણે ચાલુ રહે છે. અને આ સ્થિતિ જે-તે વ્યક્તિના આરોગ્યમાં અન્ય ઘણી જટિલતાઓ નોતરી શકે છે.
સાઇટોકિન્સમાં ઊછાળો
શરીરમાં અનિયંત્રિત ઇન્ફ્લેમેશનનાં ઘણાં જોખમો રહેલાં છે. ઇન્ફ્લેમેશન પર નિયંત્રણના અભાવે હૃદય રોગ, કેન્સર અને આર્થરાઇટિસ જેવી ઘણી બિમારીઓ ઉદ્ભવે છે. આ બિમારીઓ ક્રોનિક ઇન્ફ્લેમેટરી ડિસીઝ તરીકે ઓળખાય છે. જો કેન્સરના પ્રત્યેક 100 દર્દીઓમાંથી પાંચ દર્દીઓ આનુવંશિક રીતે પ્રભાવિત હોય, તો બાકીના 95 ટકા લોકોને આ બિમારી માત્ર કોઇને કોઇ પ્રકારના ઇન્ફ્લેમેશનને કારણે જ થઇ હોય છે!! જ્યારે કોવિડ-19ના દર્દીઓની વાત આવે, ત્યારે તેનો ભોગ બનેલા આશરે 90-95 ટકા દર્દીઓમાં દર્દીના શરીરમાં મોજૂદ શ્વેત રક્ત કણો વાઇરસનો ખાત્મો બોલાવવામાં સફળ રહે છે અને આ પ્રક્રિયામાં દર્દીની રોગપ્રતિકારક શક્તિનું સ્તર પણ ઊંચું હોય છે. જોકે, બાકીના 5-10 ટકા દર્દીઓ અનિયંત્રિત ઇન્ફ્લેમેશનનો શિકાર બની જાય છે, જે ચિંતાનું કારણ બને છે, કારણ કે તેવી સ્થિતિમાં દર્દીનું મૃત્યુ નીપજવાની શક્યતા ઘણી વધી જાય છે. આવા દર્દીઓમાં શરીરમાં ઇન્ફ્લેમેશનની પ્રક્રિયામાં યોગદાન આપતાં સાઇટોકિન્સ ઊછાળા તરીકે છોડવામાં આવે છે. આ પ્રક્રિયા ‘સાઇટોકિન સ્ટોર્મ’ તરીકે ઓળખાય છે.
જલીય વનસ્પતિ અને ઓમેગા 3