ન્યૂઝ ડેસ્કઃ 15 જૂન 2020ની દુર્ભાગ્યપૂર્ણ રાતે, હવાના સૂસવાટામાં, હિમવત્ ઠંડી ગલવાન ખીણમાં ભારત અને ચીન વચ્ચે ૧૯૮૮થી સ્થપાયેલાં વિશ્વાસવર્ધક પગલાંના સ્થપતિ હંમેશને માટે શાંત થઈ ગયા. આ દિવસ દાયકાઓથી ઝળૂંબી રહ્યો હતો.
વાસ્તવિક અંકુશ રેખા (એલએસી) પર પ્રબંધનનું સંચાલન કરતા શિષ્ટાચારો અને વિશ્વાસવર્ધક પગલાં (સીબીએમ)ના સ્થપતિ ૧૯૯૪, ૧૯૯૬, ૨૦૦૫ અને ૨૦૧૩ની ચાર સત્તાવાર સમજૂતીઓ હતી. શાંતિ અને સ્થિરતા જાળવી રાખવા માટે ૧૯૯૩માં થયેલી સમજૂતીમાં નિર્ધારિત કરાયું હતું કે બંને પક્ષો બળનો ઉપયોગ નહીં કરે અથવા બળનો પ્રયોગ કરવાની ધમકી નહીં આપે અને વાસ્તવકિ અંકુશ રેખાનું સન્માન કરશે અને તેને પાળશે. ૧૯૯૬ની સમજૂતીમાં વિશ્વાસવર્ધક પગલાં નિર્ધારિત કરાયાં હતાં અને તે 'યુદ્ધ નહીં'ની સમજૂતી જેવી હતી જેમાં જણાવાયું હતું કે એક પણ પક્ષ બીજાની સામે તેની સૈન્ય ક્ષમતાનો ઉપયોગ નહીં કરે. તેમાં એલએસીના બે કિમીની અંદર કોઈ પણ પ્રકારના ઘાતક રસાયણોના ઉપયોગ, વિસ્ફોટ કાર્યવાહી અથવા બંદૂક અથવા વિસ્ફટકો સાથે શિકાર કરવા પર પણ પ્રતિબંધ મૂકાયો હતો. ૨૦૦૫ના શિષ્ટાચાર (પ્રૉટૉકોલ)ણાં નક્કી કરાયું હતું કે જો બંને પક્ષના સીમા જવાનો વાસ્તવિક અંકુશ રેખા કઈ બાજુએ છે તેના પર મતભેદના કારણએ અથવા અન્ય કોઈ કારણથી સામસામે આવી જાય તો તેવી સ્થિતિમાં તેઓ સ્વનિયંત્રણ રાખશે અને પરિસ્થિતિને વણસતી અટકાવવા તમામ જરૂરી પગલાં લેશે. તેમાં સ્પષ્ટ પણે નિર્ધાર કરાયો હતો કે જો બંને પક્ષના સૈનિકો સામસામે આવી જશે તો તેઓ વિસ્તારમાં તેમની પ્રવૃત્તિઓ અટકાવી દેશે, તેને આગળ નહીં વધારે અને એકસાથે તેમની છાવણીઓમાં પાછા ફરી જશે. સામ-સામે આવે તેવી પરિસ્થિતિ દરમિયાન આખો સમય, તેમાંનો એક પણ પક્ષ બીજા પક્ષની સામે બળનો ઉપયોગ નહીં કરે અથવા બળના પ્રયોગની ધમકી નહીં આપે અને એકબીજા સાથે સજ્જનતાપૂર્ણ વ્યવહાર કરશે અને કોઈ પણ પ્રકારનાં ઉશ્કેરણીજનક કૃત્યોથી વેગળા રહેશે.
વર્ષ ૨૦૧૪ની ભારત-ચીન સીમા સમજૂતીમાં ભારપૂર્વક કહેવાયું હતું કે એક પણ પક્ષ બીજા પક્ષ સામે સૈન્ય ક્ષમતાનો ઉપયોગ નહીં કરે અને તેમની સંબંધિત સૈન્ય તાકાતનો ઉપયોગ બીજા પક્ષ સામે ધમકી આપવા કે હુમલો કરવામાં નહીં કરે. વર્ષોના સામ-સામે આવવાના અનુભવની સાથે એક શરત એ પણ ઉમેરાઈ કે જ્યાં એલએસીની સમજ ન હોય ત્યાં બંને પક્ષ બીજા પક્ષની ચોકી કરનારી ટુકડીનો પીછો નહીં કરે અને તેમને અનુસરશે નહીં. ફરી એક વાર, મહત્તમ સ્વનિયંત્રણ રાખવાની કવાયત પર ભાર મૂકવામાં આવ્યો, કોઈ પણ પ્રકારનાં ઉશ્કેરણીજનક કૃત્યોથી વેગળા રહેવાનું નક્કી કરાયું, એકબીજા સાથે સૌજન્યપૂર્ણ રીતે વ્યવહાર કરવાનું નક્કી કરાયું અને તોપમારો કે શસ્ત્ર સંઘર્ષ ટાળવાનું પણ નિર્ધારાયું.
૧૯૯૬ અને ૨૦૦૫ની સમજૂતીઓએ કાર્યગત શિષ્ટાચારો ઉમેર્યા અને બેનર ડ્રિલ જેવી ચોકી કરતી ટુકડીઓ સામસામે આવી જાય તો તેની કવાયત ઉમેરી. બેનરમાં છાવણીમાં પાછા જાવ તેવું લખાયેલું હોય અને નિયુક્ત સ્થાનોએ સીમા જવાનોની બેઠકો (બીપીએમ)માં તેને અનુસરવાનું નક્કી કરાયું. સાચું કહીએ તો અનેક વાર સામસામે આવવાની સ્થિતિ થઈ છે અને તેમાં આ પ્રક્રિયાને પૂર્ણરીતે અનુસરવામાં આવી હતી. દળો અલગ થઈ જતા અને તેમની સંબંધિત છાવણીઓમાં ચાલ્યા જતા. ઝપાઝપી અને ઘુસ્તા મારવાના છુટાછવાયા બનાવો બનતા. બનતા તો તેની બીપીએમમાં ચર્ચા થતી. એ સ્પષ્ટ રીતે કહેવાવું જોઈએ કે દળો દ્વારા હંમેશાં શસ્ત્રો લઈ જવાતાં, જોકે તે સલામત રીતે અને અનુકૂળ સેના કવાયત પણ અનુસરાતી.