নিউজ ডেস্ক, ২৮ মে' : দেওবাৰে দেশৰ ৰাজনৈতিক ইতিহাসত ৰচিত হ'ল এক নতুন অধ্যায়ৰ পৃষ্ঠা । স্বাধীনতাৰ ৭৫ বছৰত এইবাৰ যেন দেশ সম্পূৰ্ণভাৱে মুক্ত হ'ব ব্ৰিটিছৰাজৰ পৰা । কিয়নো দেওবাৰে ৰাষ্ট্ৰই লাভ কৰিব সম্পূৰ্ণ ভাৰতীয় স্থপতি, ভাৰতীয় দৰ্শন, ভাৰতীয় কলা-সংস্কৃতি আৰু ভাৰতীয় চিন্তা-চেতনাৰে প্ৰতিষ্ঠিত দেশ পৰিচালনাৰ কেন্দ্ৰীয় গৃহ-সংসদ ভৱন । ইতিমধ্যে দেশৰ প্ৰধানমন্ত্ৰী নৰেন্দ্ৰ মোদীয়ে দেশবাসীৰ বাবে উৎসৰ্গা কৰিছে এই নতুন সংসদ ভৱন (PM Modi inaugurated new parliament) । যাক কোৱা হয় চেণ্ট্ৰেল ভিষ্টা প্ৰকল্প (Central Vista Project) ।
দিল্লীত অৱস্থিত চেণ্ট্ৰেল ভিষ্টা ৩.২ কিলোমিটাৰজুৰি বিস্তৃত । ইয়াত আছে ৰাষ্ট্ৰপতি ভৱন, সংসদ ভৱন, নৰ্থ আৰু ছাউথ ব্লক, ইণ্ডিয়া গে'ট আৰু ৰাষ্ট্ৰীয় আৰ্কাইভকে ধৰি বিভিন্ন বিশিষ্ট আন্তঃগাঁথনি । এই আইকনিক ভৱনবোৰ ১৯৩১ চনৰ পূৰ্বে নতুন ৰাজধানী উদ্বোধন কৰাৰ সময়ত নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল । এতিয়া এই চেণ্ট্ৰেল ভিষ্টাৰ পুনৰ্নিমাণ কৰা হৈছে ।
মূলত জ্যামিতিক সূত্ৰ, চমৎকাৰপূৰ্ণ সমতা ৰক্ষা আৰু এক অতি সতৰ্কতাৰে পৰিকল্পিত সুশোভিত প্ৰক্ৰিয়াৰ ওপৰত অধিক গুৰুত্ব দি প্ৰস্তুত কৰা চেণ্ট্ৰেল ভিষ্টা বিকাশ বা পুনৰ্বিকাশ মাষ্টাৰ প্লেনৰ লক্ষ্য হৈছে বৰ্তমানৰ ভৱন আৰু স্থানবোৰৰ ঐতিহ্যক সন্মান জনোৱাৰ লগতে মূল ক্ৰম আৰু সমতা বৰ্তাই ৰখা । প্ৰস্তাৱিত মাষ্টাৰ প্লেনত পুৰণি আৰু নতুন সংসদ ভৱন, সংশ্লিষ্ট ভৱন, সংসদ পুথিভঁৰাল আৰু সাংসদসকলৰ চেম্বাৰ সামৰি এক লেজিছলেটিভ এনক্লেভ (Legislative Enclave) সৃষ্টিৰ কল্পনা কৰা হৈছে ।
কৰ্তব্য পথ (Kartavya Path)
পূৰ্বতে ৰাজপথ বুলি পৰিচিত কৰ্তব্য পথ হৈছে ব্ৰিটিছৰাজৰ প্ৰতীক ভাইচৰয় হাউছলৈ যোৱা এক সুশোভিত পথ । ৱাশ্বিংটনৰ নেচনেল মল আৰু পেৰিছৰ এভিনিউ ডি চেম্পছ-ইলিচিছৰ অনুপ্ৰেৰণাত নিৰ্মিত পথটোৰ দৈৰ্ঘ হৈছে ৩ কিলোমিটাৰ । ইয়াৰ দাঁতিত আছে শাৰী শাৰী গছ আৰু লন, আনুষ্ঠানিক বাগিচা আৰু পানীৰ চেনেল । লে'আউটটোত নগৰ পৰিকল্পনাৰ নীতি অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হৈছে । য'ত ৰাইচিনা পাহাৰৰ পৰা যমুনা নদীলৈকে এক শক্তিশালী অক্ষ, বিশেষ কেন্দ্ৰস্থল, কৌশলগত নোড আৰু এক নিৰ্দিষ্ট সমাপ্তি পইণ্ট আছে ।
উল্লেখ্য, ভাৰতৰ স্বাধীনতাৰ পিছত এই পথটোৰ নাম সলনি কৰি কিংছ ৱে'ৰ পৰা ৰাজপথ কৰা হৈছিল । আৰু এতিয়া ইয়াক কৰ্তব্য পথ নামেৰে নতুনকৈ নামাকৰণ কৰা হৈছে । আনহাতে, স্বাধীনতাৰ পিছত কুইন্স ৱে' হৈ পৰে জনপথ । লগতে ভাইচৰয়ৰ সদন ৰাষ্ট্ৰপতি ভৱনলৈ ৰূপান্তৰিত হয় আৰু সৰ্বভাৰতীয় যুদ্ধ স্মাৰক (All India War Memorial) ভাৰতীয় গণৰাজ্যৰ সকলো প্ৰতিষ্ঠিত প্ৰতীক ইণ্ডিয়া গে'টত পৰিণত হয় ।
স্বাধীনতাৰ পিছত কৰ্তব্য পথৰ সংস্কাৰ কৰা হৈছিল । ক্ৰমবৰ্ধিত যান-বাহনৰ বাবে উত্তৰ-দক্ষিণ সংযোগ উন্নত কৰাৰ বাবে ৰফি আহমেদ কিদৱাই মাৰ্গ নামৰ এটা ক্ৰছ ষ্ট্ৰীট সংযোগ কৰা হৈছিল । ১৯৮-ৰ দশকত শাৰী শাৰী গছ ৰোপণ কৰি ইয়াৰ দৃশ্য সলনি কৰা হৈছিল । যাৰ প্ৰভাৱ পানীৰ চেনেল আৰু মূল ডিজাইনৰ আনুষ্ঠানিক বাগিচাবোৰত পৰিছিল ।
তথাপিতো কৰ্তব্য পথে ইয়াৰ অত্যাৱশ্যকীয় চৰিত্ৰ বজাই ৰাখি গুৰুত্বপূৰ্ণ কামবোৰ সমাধা কৰি আহিছে । এই কৰ্তব্য পথ হৈছে বাৰ্ষিক গণতন্ত্ৰ দিৱসৰ কুচকাৱাজ, ৰাষ্ট্ৰীয় আৰু ৰাজহুৱা অনুষ্ঠান, নাগৰিকৰ বাবে বাগিচা পৰ্যটকসকলক আকৰ্ষিত কৰা অন্যতম স্থান ।
উমৈহতীয়া সচিবালয় (Common Secretariat)
বৰ্তমান চেণ্ট্ৰেল ভিষ্টাত ৩৯ টা মন্ত্ৰালয় আছে । আনহাতে, প্ৰায় ১২ টা মন্ত্ৰালয়ৰ কাৰ্যালয় ভিষ্টাৰ বাহিৰত অৱস্থিত । সমন্বয়, সহযোগিতা আৰু সম্প্ৰীতি বৃদ্ধিৰ বাবে ৫১ টা মন্ত্ৰালয়ৰ আটাইকেইটাকে একেটা স্থানত একত্ৰিত কৰাৰ পৰিকল্পনা কৰা হৈছে । প্ৰস্তাৱিত কাৰ্যালয়ৰ স্থানবোৰ আধুনিক প্ৰযুক্তিগত বৈশিষ্ট্য, পৰ্যাপ্ত স্থান আৰু সুবিধাৰে সজ্জিত ।
চেণ্ট্ৰেল ভিষ্টাত থকা ভৱনবোৰৰ পৰিৱৰ্তন কৰি সমসাময়িক কাৰ্যালয়ৰ আন্তঃগাঁথনি স্থাপন কৰা হ'ব । ইয়াত প্ৰায় ৫৪,০০০ কৰ্মচাৰীয়ে একেলগে কাম কৰিব । যাতে ই মন্ত্ৰালয়/বিভাগৰ বৰ্তমান আৰু ভৱিষ্যতৰ প্ৰয়োজনীয়তা দুয়োটাকে পূৰণ কৰিব পাৰে ।
নিৰৱচ্ছিন্ন সংযোগৰ সুবিধাৰ বাবে এক স্বয়ংক্ৰিয় ভূগৰ্ভস্থ 'পিপ'ল মুভাৰ', অ'ভাৰগ্ৰাউণ্ড শ্বাটল আৰু খোজকঢ়া পথৰ সৈতে গঠিত এক বিস্তৃত নেটৱৰ্কে এই সকলোবোৰ কাৰ্যালয় সংযোগ কৰিব । বৰ্তমানৰ কেন্দ্ৰীয় সচিবালয় কাৰ্যালয় যেনে উদ্যোগ ভৱন, নিৰ্মাণ ভৱন, কৃষি ভৱন, শাস্ত্ৰী ভৱন, আইজিএনচিএ, ৰাষ্ট্ৰীয় সংগ্ৰহালয়, উপৰাষ্ট্ৰপতিৰ বাসভৱন আদিৰ পুনৰ্বিকাশে এই নতুন ভৱনসমূহৰ জন্ম দিব ।
এই আন্তঃগাঁথনিবোৰে বৰ্তমানৰ বিদ্যমান অট্টালিকাবোৰৰ স্থান দখল কৰিব । আনহাতে, ৰাজহুৱা স্থানত অতিৰিক্ত 2 হেক্টৰ সেউজভূমি অন্তৰ্ভুক্ত কৰিব ।
এক্সিকিউটিভ এনক্লেভ (Executive Enclave )
প্ৰধানমন্ত্ৰীৰ কাৰ্যালয় (PMO) ছাউথ ব্লকৰ পিছফালে অৱস্থিত ৩৬ আৰু ৩৮ নং প্লটৰ চৌহদৰ ভিতৰত এটা নতুন কাৰ্যালয়লৈ স্থানান্তৰিত হ'বলৈ সাজু হৈছে । এই পদক্ষেপৰ পূৰ্বে বৰ্তমানৰ সৰু ঘৰবোৰ স্থানান্তৰ কৰা হ'ব । প্ৰধানমন্ত্ৰীৰ নিৰাপত্তাৰ বাবে দায়বদ্ধ মনোনীত কৰ্তৃপক্ষৰ সহযোগত নতুন কাৰ্যালয়ৰ নিৰাপত্তা সুবিধাসমূহৰ নক্সা নিৰ্মাণ কৰা হ'ব ।
ইয়াৰ উপৰি কেবিনেট সচিবালয়, ৰাষ্ট্ৰীয় সুৰক্ষা পৰিষদ সচিবালয় (National Security Council Secretariat, NSCS) আৰু বৈদেশিক পৰিক্ৰমা মন্ত্ৰালয়ৰ হায়দৰাবাদ হাউছৰ দৰে এক কনফাৰেন্সিং সুবিধাও পিএমঅ'ৰ ওচৰত অৱস্থিত হ'ব । সামূহিকভাৱে এই প্ৰতিষ্ঠানবোৰকে 'এক্সিকিউটিভ এনক্লেভ' বুলি কোৱা হয় ।
সৰু ঘৰবোৰৰ স্থানান্তৰ (Relocation of Hutments)
মূলত দ্বিতীয় বিশ্বযুদ্ধৰ সময়ত নিৰ্মাণ কৰা এই জুপুৰীসদৃশ ঘৰবোৰে সেনাৰ বাবে আস্তাবল আৰু বেৰেক হিচাপে কাম কৰিছিল । বৰ্তমান প্ৰতিৰক্ষা হাটমেণ্টবোৰে চেণ্ট্ৰেল ভিষ্টাৰ প্ৰায় ৯০ একৰজুৰি জামনগৰ হাউছত এল আৰু এম ব্লক, এ আৰু বি ব্লক, প্লট নং ৩৬, ৩৮, যোধপুৰ হাউছ আৰু অন্যান্য মন্ত্ৰালয়ৰ ঘৰ দখল কৰিছে । এই ঘৰবোৰ চেণ্ট্ৰেল ভিষ্টাৰ ভিতৰত বিভিন্ন কাৰ্যালয়ৰ বিকাশৰ বাবে নিৰ্ধাৰণ কৰা হৈছে ।
বৰ্তমান এই ঘৰবোৰত থকা কাৰ্যালয়বোৰ অধিক আধুনিক আৰু স্থায়ী অট্টালিকালৈ স্থানান্তৰ কৰা হ'ব । এই উদ্দেশ্যে কস্তুৰবা গান্ধী মাৰ্গ আৰু আফ্ৰিকা এভিনিউত দুটা প্ৰতিৰক্ষা কাৰ্যালয় কমপ্লেক্স নিৰ্মাণ কৰা হৈছে । যিয়ে বৰ্তমান প্ৰতিৰক্ষা হাটমেণ্টত কাম কৰা বিষয়াসকলক সুৰক্ষা আৰু কাৰ্যকৰী কাৰ্যালয় প্ৰদান কৰিব ।
বৰ্তমান এই ঘৰবোৰ দখল কৰি থকা সকলো প্ৰতিৰক্ষা কৰ্মী আৰু সুবিধাকে কেজি মাৰ্গ আৰু আফ্ৰিকা এভিনিউৰ নতুন অট্টালিকালৈ স্থানান্তৰ কৰা হ'ব । কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰৰ মন্ত্ৰালয়/বিভাগৰ কাৰ্যালয়ৰ দ্বাৰা দখল কৰা ১০%-তকৈও কম ঘৰ অস্থায়ীভাৱে যোধপুৰ হাউছত উপলব্ধ স্থানলৈ স্থানান্তৰ কৰা হ'ব । এক কথাত, এই কাৰ্যালয়বোৰ সেইবোৰৰ মূল মন্ত্ৰালয়/বিভাগৰ সৈতে নিজ নিজ চিচিএছ ভৱনলৈ স্থানান্তৰ কৰা হ'ব ।
বৰ্তমান ৰক্ষা ভৱনত থকা ৫৪ টা এনডিচি চুইট, লগতে শ্ৰম শক্তি ভৱন আৰু পৰিবহণ ভৱনৰ মন্ত্ৰালয়/বিভাগসমূহক কেজি মাৰ্গৰ জিপিঅ'এ-২লৈ স্থানান্তৰ কৰা হ'ব ।
ইন্দিৰা গান্ধী ৰাষ্ট্ৰীয় কলা কেন্দ্ৰ (Indira Gandhi National Centre for the Arts, IGNCA)