বিশেষ প্ৰতিবেদন, ২৩ ডিচেম্বৰ : ৰাষ্ট্ৰীয় কৃষক দিৱস বা কিষাণ দিৱসে ভাৰতত এক গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা বহন কৰিছে । কিয়নো এই দিৱস দেশৰ পঞ্চম প্ৰধানমন্ত্ৰী চৌধুৰী চৰণ সিঙৰ জন্মজয়ন্তীত উদযাপন কৰা হয় । প্ৰতিবছৰে ২৩ ডিচেম্বৰত এই দিৱস উদযাপনৰ উদ্দেশ্য হৈছে কৃষকসকলৰ অমূল্য অৱদানক সন্মান জনোৱা আৰু দেশৰ অৰ্থনীতিত তেওঁলোকৰ ভূমিকাৰ বিষয়ে সজাগতা বৃদ্ধি কৰা ।
চৌধুৰী চৰণ সিং কোন আছিল ?
এগৰাকী বিশিষ্ট নেতা আৰু কৃষকসকলৰ হৈ ওকালতি কৰা চৌধুৰী চৰণ সিঙে ১৯৭৯ চনৰ পৰা ১৯৮০ চনলৈ এক চমু সময়ৰ বাবে দেশৰ প্ৰধানমন্ত্ৰী হিচাপে কাৰ্যনিৰ্বাহ কৰিছিল । ১৯০২ চনৰ ২৩ ডিচেম্বৰত উত্তৰ প্ৰদেশৰ এটা মধ্যবিত্ত কৃষক পৰিয়ালত জন্মগ্ৰহণ কৰা চৰণ সিং মহাত্মা গান্ধীৰ শিক্ষাৰ দ্বাৰা গভীৰভাৱে প্ৰভাৱিত হৈছিল । চৰণ সিঙে স্বাধীনতা আন্দোলনত সক্ৰিয়ভাৱে অংশগ্ৰহণ কৰিছিল আৰু গ্ৰাম্য ভাৰতৰ কৃষকসকলে সন্মুখীন হোৱা প্ৰত্যাহ্বানৰ মোকাবিলা কৰিবলৈ তেওঁৰ ৰাজনৈতিক কেৰিয়াৰ সমৰ্পণ কৰিছিল ।
চৌধুৰী চৰণ সিঙৰ কাৰ্যকাল
উত্তৰ প্ৰদেশৰ মুখ্যমন্ত্ৰী হিচাপে তেওঁৰ কাৰ্যকালত চৰণ সিঙে ভূমি সংস্কাৰ কাৰ্যকৰী কৰা আৰু কৃষক-অনুকূল আইন প্ৰৱৰ্তনত গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰিছিল । ইয়াৰ ভিতৰত উল্লেখযোগ্য আছিল ১৯৩৯ চনৰ ভূমি ব্যৱহাৰ বিধেয়ক আৰু ১৯৩৯ চনৰ ঋণ মুক্তি বিধেয়ক । ১৯৫২ চনত কৃষি মন্ত্ৰী হিচাপে তেওঁ উত্তৰ প্ৰদেশৰ জামিদাৰী ব্যৱস্থা বিলুপ্ত কৰাৰ প্ৰচেষ্টাৰ নেতৃত্ব দিয়ে । আনহাতে, উত্তৰ প্ৰদেশ জামিদাৰী আৰু ভূমি সংস্কাৰ বিধেয়কৰ খচৰা নিজেই প্ৰস্তুত কৰে । ১৯৭৮ চনৰ ২৩ ডিচেম্বৰত চৰণ সিঙে গ্ৰাম্য জনসাধাৰণক শিক্ষিত কৰা, অন্যায়ৰ বিৰুদ্ধে যুঁজ দিয়া আৰু কৃষকসকলৰ মাজত সংহতি বৃদ্ধি কৰাৰ বাবে সমৰ্পিত এক অৰাজনৈতিক আৰু অনা-লাভজনক সংগঠন 'কিষাণ ট্ৰাষ্ট' প্ৰতিষ্ঠা কৰে ।
কৃষি
ভাৰতৰ অৰ্থনীতিৰ মেৰুদণ্ড কৃষি খণ্ড ভাৰতৰ অৰ্থনীতিৰো মেৰুদণ্ড হৈ আছে । কৃষি খণ্ডই দেশৰ জিডিপিত 16% অৰিহণা যোগায় আৰু জনসংখ্যাৰ প্ৰায় 52% নিয়োগ কৰি ৰাখিছে । অৰ্থনৈতিক বিকাশত ইয়াৰ গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা স্পষ্ট । ইয়াৰ মুঠ মূল্য সংযোজন (Gross Value Added, GVA) হৈছে 17.8% । কৃষিয়ে দেশৰ ৰপ্তানিতো গুৰুত্বপূৰ্ণ অৰিহণা যোগাইছে । 2021-22 বৰ্ষত কৃষি ৰপ্তানি 50.2 বিলিয়ন ডলাৰত উপনীত হয় ।
ভাৰতীয় কৃষকসকলে সন্মুখীন হোৱা প্ৰত্যাহ্বান
অৱশ্যে ভাৰতীয় কৃষকসকলে সন্মুখীন হোৱা প্ৰত্যাহ্বানবোৰ বৰ কঠিন । অপ্ৰত্যাশিত বতৰৰ পৰিস্থিতি যেনে শস্য চপোৱাৰ সময়ত অকাল বৰষুণ আৰু শিলাবৃষ্টি, প্ৰায়ে শস্যৰ লোকচান হোৱা আদি কাৰকে কৃষকসকল ঋণগ্ৰস্ত অৱস্থালৈ ঠেলি দিয়ে । 2022 চনৰ ৰাষ্ট্ৰীয় অপৰাধ ৰেকৰ্ড ব্যুৰোৰ (National Crime Records Bureau, NCRB) তথ্য অনুসৰি, ভাৰতত প্ৰতিঘণ্টাত এজন কৃষক বা কৃষি শ্ৰমিকে আত্মহত্যা কৰে । এই পৰিসংখ্যাই কৃষকৰ সংকটৰ তীব্ৰতা প্ৰতিফলিত কৰে । ২০২২ চনলৈকে কৃষিৰ সৈতে জড়িত লোকসকলৰ আত্মহত্যাৰ ফলত হোৱা মৃত্যুৰ হাৰ বৃদ্ধি হৈ আছিল । ২০২৩ চনৰ ৪ ডিচেম্বৰত প্ৰকাশিত তথ্য অনুসৰি, যোৱা বছৰ সমগ্ৰ দেশত প্ৰায় ১১,২৯০ টা আত্মহত্যাৰ ঘটনা সংঘটিত হৈছিল ।
ৰাজ্য অনুসৰি তথ্য
ৰাজ্য হিচাপত চাবলৈ গ'লে মহাৰাষ্ট্ৰত 4,248 জন কৃষক আৰু কৃষি শ্ৰমিকে সৰ্বাধিক আত্মহত্যা কৰিছে । এই সংখ্যাটো কেৱল সৰ্বাধিকে নহয়, ৰাজ্যখনত আত্মহত্যাৰ ঘটনাৰ ভিতৰত কৃষিৰ সৈতে জড়িত লোকসকলৰ আত্মহত্যাৰ ফলত হোৱা মৃত্যুৱে 38 শতাংশত অৰিহণা যোগাইছে । দ্বিতীয় সৰ্বাধিক সংখ্যক ঘটনা কৰ্ণাটকৰ (2,392) । তাৰ পিছত হৈছে অন্ধ্ৰপ্ৰদেশ (917), তামিলনাডু (728) আৰু মধ্যপ্ৰদেশ (641) ।
কল্যাণমূলক আঁচনি
এই প্ৰত্যাহ্বানসমূহৰ মোকাবিলা কৰিবলৈ ভাৰত চৰকাৰে বিভিন্ন কৃষক কল্যাণ আঁচনি ৰূপায়ণ কৰিছে । ২০১৯ চনত আৰম্ভ কৰা প্ৰধানমন্ত্ৰী কিষাণ মান ধন যোজনাত ক্ষুদ্ৰ আৰু প্ৰান্তীয় কৃষকসকলক পেঞ্চন প্ৰদান কৰা হৈছে । প্ৰধানমন্ত্ৰী ফচল বীমা যোজনা আৰু পুনৰ্গঠন কৰা বতৰ-ভিত্তিক শস্য বীমা আঁচনিৰ লক্ষ্য হৈছে প্ৰাকৃতিক বিপদাশংকাৰ বিপৰীতে সুলভ শস্য বীমা প্ৰদান কৰা । ইয়াৰ উপৰি ঋণ লাভৰ পৰা উন্নত বজাৰৰ সুযোগ আৰু আন্তঃগাঁথনি উন্নয়নলৈকে বিভিন্ন দিশত কৃষকসকলক সহায় কৰাৰ বাবে কিষাণ ক্ৰেডিট কাৰ্ড আঁচনি, ই-এনএএম আঁচনি (ইলেক্ট্ৰ'নিক ৰাষ্ট্ৰীয় কৃষি বজাৰ) আৰু কৃষি আন্তঃগাঁথনি পুঁজিৰ দৰে পদক্ষেপ আৰম্ভ কৰা হৈছে ।
খেৰ জ্বলোৱা