নিৰ্বাচন পৰিচালনাৰ বাবে বাৰে বাৰে সমালোচিত হোৱা নিৰ্বাচন আয়োগৰ তেওঁলোকৰ ওপৰত কৰা সমালোচনাৰ বাবে ক্ষোভিত হোৱাটো স্বাভাৱিক ৷ কিন্তু ন্যায়াধীশসকলৰ মন্তব্য তথা সমালোচনাৰ বিৰুদ্ধে আৰু সংবাদ মাধ্যমে এই প্ৰসংগত সংবাদ পৰিৱেশনৰ বিৰুদ্ধে ন্যায়ালয়ৰ কাষ চপা কাৰ্যই আয়োগৰ যুক্তি দুৰ্বলহে কৰি তুলিছে ।
শেহতীয়াকৈ সৰ্বোচ্চ ন্যায়ালয়লৈ আয়োগৰ অনুৰোধ যে, ন্যায়াধীশসকলৰ মন্তব্যসমূহ মচি পেলাব লাগে আৰু সংবাদ মাধ্যমক এই বিতৰ্কৰ পৰা বিৰত ৰাখিব লাগে । অৱশ্যে ন্যায়ালয়ে আয়োগৰ এই আবেদন খাৰিজ কৰিছে । আয়োগৰ এই সম্পৰ্কীয় এক আবেদন খাৰিজ কৰি ন্যায়াধীশ ডি ৱাই চন্দ্ৰসুৰে কয় যে, ন্যায়ালয়ৰ ভিতৰত মুক্ত প্ৰৱেশ এক সাংবিধানিক স্বাধীনতা । ইণ্টাৰনেটে শেহতীয়াকৈ ন্যায়ালয়ৰ বাতৰি পৰিৱেশনত এক পৰিৱৰ্তনৰ জোৱাৰ আনিছে আৰু ন্যায়ালয়ৰ বিচাৰ প্ৰক্ৰিয়াসমূহ সঠিক সময়ত পৰিৱেশনৰ সুবিধা দিছে, যি বাক স্বাধীনতাৰ বাবে ভাল আৰু যথাযথ । সেয়ে এই বাতৰি পৰিৱেশনত বাধা দিয়াতো সংবিধানৰ বিপক্ষে ।
উচ্চ ন্যায়ালয়ৰ বিচাৰপতিগৰাকীয়ে আয়োগক প্ৰশ্ন কৰি কয় যে, তেওঁলোকে কিয় ৰাজনৈতিক দলসমূহক ক’ভিড প্ৰট'কল নমনাকৈ সভা অনুষ্ঠিত কৰিবলৈ অনুমতি দিলে ? আয়োগক এক দায়িত্বজ্ঞানহীন অনুষ্ঠান বুলি অভিহিত কৰি ন্যায়াধীশসকলে কৈছিল যে, আয়োগৰ বিষয়াসকলৰ বিৰুদ্ধে হত্যাৰ গোচৰ ৰুজু কৰিব লাগে । উচ্চ ন্যায়ালয়ৰ ন্যায়াধীশৰ এই মন্তব্যত ক্ষোভিত হৈ আয়োগে সৰ্বোচ্চ ন্যায়ালয়ৰ কাষ চাপে আৰু এই মন্তব্য মচি পেলোৱাৰ বাবে আবেদন কৰে ।
এই ক্ষেত্ৰত ন্যায়াধীশ চন্দ্ৰসুৰৰ বিচাৰপীঠৰ প্ৰাৰম্ভিক মন্তব্য আছিল মন কৰিবলগীয়া । তেওঁলোকে কয় যে, ন্যায়াধীশসকলৰ মন্তব্যৰ বিৰুদ্ধে বাধা আৰোপ কৰি বিচাৰপীঠে ন্যায়াধীশসকলক হতাশ কৰিব নিবিচাৰে । বিচাৰপীঠ আৰু বাৰৰ মাজত হোৱা এই বিতৰ্কই জন সাধাৰণক ন্যায়ালয়ৰ ভিতৰত হোৱা বিবাদৰ বিষয়ে আশ্বস্ত কৰিব পাৰিছে আৰু ই ন্যায়িক ব্যৱস্থাটোক আৰু শক্তিশালী কৰিব ।
সৰ্বোচ্চ ন্যায়ালয়ে শেষত কয় যে, উচ্চ ন্যায়ালয়ে ক’ভিড পৰিস্থিতিক নিয়ন্ত্ৰণৰ বাবে যথেষ্ট সবল পদক্ষেপ লৈছে । ন্যায়ালয়ে লগতে কয় যে, আয়োগৰ সংবাদ মাধ্যমৰ ওপৰত বাধা আৰোপ কৰাৰ দাবীৰ কোনো নায্যতা নাই ।
নিৰ্বাচন আয়োগে নিজৰ সপক্ষে যুক্তি দৰ্শাই কয় যে, আয়োগে নিৰ্বাচনৰ সময়ত চৰকাৰ পৰিচালনা নকৰে । আয়োগে মাথো ৰাজ্যসমূহক কিছু নিৰ্দেশাৱলী দিয়ে আৰু সেই নিৰ্দেশনাৱলী মনা বা নমনাটো ৰাজ্যসমূহৰ সিদ্ধান্তৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে । যদি নিৰ্দেশাৱলী পালন কৰা হোৱা নাই, তাৰ বাবে আয়োগ জগৰীয়া হ'ব নোৱাৰে । এই যুক্তি গ্ৰহণযোগ্য নহয়, কাৰণ আয়োগে নিৰ্বাচনৰ সময়ত ৰাজ্যসমূহলৈ যথেষ্ট বিষয়া প্ৰেৰণ কৰে আৰু পশ্চিমবংগলৈ এগৰাকী নতুন ডিজিপি প্ৰেৰণ কৰে । যি নিৰ্বাচন আয়োগে এনেধৰণৰ গুৰুত্বপূৰ্ণ সিদ্ধান্ত ল’ব পাৰে আৰু নিৰ্বাচনৰ দিন স্থিৰ কৰিব পাৰে, সেই আয়োগে এতিয়া এনে ধৰণৰ মন্তব্য কৰিলে শোভা নাপায় ।
বিচাৰপীঠে কয় যে, আয়োগে নিৰ্বাচনৰ সময়ত ৰাজ্যসমূহত সকলো দিশৰ পৰাই নজৰ ৰাখে আৰু আনকি চৰকাৰী কাম-কাজৰ ওপৰতো তীক্ষ্ণ নজৰ ৰাখে । এই সকলোবোৰ দেখি জনসাধাৰণৰ মাজত প্ৰশ্ন হোৱাটো স্বাভাৱিক যে, যিসকল বিষয়াৰ ওপৰত নিৰ্বাচন আয়োগে দায়িত্বভাৰ অৰ্পণ কৰে সেয়া সঠিক হয়নে নহয় । এয়া অনুধাৱন কৰিবলগীয়া যে, আমাৰ সংবিধান প্ৰণেতাসকলে সংবিধানৰ 324(5) দফাত নিৰ্বাচন আয়োগ তথা মুখ্য নিৰ্বাচনী বিষয়াগৰাকীক স্বাধীন আৰু স্বতঃস্ফুৰ্তভাৱে সিদ্ধান্ত ল’ব পৰা ক্ষমতা দিছে আৰু তেওঁক সৰ্বোচ্চ ন্যায়ালয়ৰ বিচাৰপতিৰ সমকক্ষ নিৰাপত্তাৰ ব্যৱস্থাও কৰিছে যাতে তেওঁ ভয়হীনভাৱে কাৰো পক্ষ নোলোৱাকৈ নিজৰ দায়িত্ব সম্পন্ন কৰিব পাৰে । ইয়াৰ বাহিৰেও সংবিধানৰ 324 দফাই নিৰ্বাচন আয়ুক্তগৰাকীক নিৰ্বাচন পৰিচালনাৰ বাবে সমগ্ৰ দায়িত্ব আৰু ক্ষমতা দিছে ।
প্ৰধানমন্ত্ৰী নৰেন্দ্ৰ মোডীৰ নেতৃত্বৰ চৰকাৰখনক সততে আখ্যা দিয়া হয় যে, চৰকাৰখনে মুখ্য নিৰ্বাচন আয়ুক্তগৰাকীক নিজৰ ইচ্ছা মতে নিৰ্বাচন কৰি আহিছে আৰু সেয়ে চৰকাৰখনে নিৰ্বাচন আয়োগৰ সিদ্ধান্তসমূহক পৰোক্ষভাৱে প্ৰভাৱিত কৰি আহিছে । এই অভিযোগৰ সত্যতাৰ ওপৰত এই লেখকৰ বিস্তৃত জ্ঞান নাই যদিও লেখক এচ এল দাবাদেৰ যেতিয়া নিৰ্বাচন আয়ুক্ত আছিল (প্ৰধানমন্ত্ৰী মোৰাৰজী দেশাইৰ কাৰ্যকালত) তেতিয়াৰে পৰা আৰ ভি এচ পেৰি শাস্ত্ৰী (প্ৰয়াত প্ৰধানমন্ত্ৰী ৰাজীৱ গান্ধীৰ কাৰ্যকালত)ৰ পৰা আৰম্ভ কৰি এতিয়ালৈকে দেখা সমস্ত মুখ্য নিৰ্বাচনী বিষয়াৰ কার্যকাল দেখি এটা কথা নিশ্চিতভাৱে কব পাৰি যে, সকলো চৰকাৰে মুখ্য নিৰ্বাচন আয়ুক্তগৰাকী সদায় নিজৰ পছন্দ অনুযায়ী নিয়োগ কৰি আহিছে ।
এয়াও সত্য যে, সকলো চৰকাৰে ৰাজ্যসমূহৰ তথা দেশৰ সমস্ত নিৰ্বাচনৰ দিন ঠিক কৰাৰ পৰা আৰম্ভ কৰি কিমান পৰ্যায়ত নিৰ্বাচন অনুষ্ঠিত হ'ব, সেয়া নিৰ্বাচনী আয়োগৰ জৰিয়তে অলপ হ’লেও প্ৰভাৱিত কৰে । ইয়াৰ কিছু কথা অনা ঔপচাৰিক । সেয়া যি কি নহওঁক, মুক্ত আৰু স্বাধীন নিৰ্বাচন অনুষ্ঠিত কৰাৰ ক্ষেত্ৰত কিন্তু নিৰ্বাচন আয়োগে নিজৰ স্থিতি স্পষ্ট কৰি ৰখাতো উচিত । এই বিষয়টো যদি খেলি-মেলি হয়, তেন্তে জনসাধাৰণে প্ৰশ্ন কৰিব আৰু চৰকাৰে ইয়াৰ উত্তৰ নিদিলেও নিৰ্বাচন আয়োগে সেই প্ৰশ্নৰ উত্তৰ দিয়াৰ বাবে দায়বদ্ধ ।
প্ৰাসংগিক প্ৰেক্ষাপটত পশ্চিমবংগৰ নিৰ্বাচন 8 টা পৰ্যায়ত অনুষ্ঠিত কৰাতো নিৰ্বাচন আয়োগৰ এক যথেষ্ট সমালোচিত হোৱা বিষয় । পশ্চিমবংগত 8 টা পৰ্যায়ত নিৰ্বাচন ঘোষণা কৰাৰ পৰিপ্ৰেক্ষিতত 6 এপ্ৰিলত তামিলনাডু, কেৰালা আৰু পুডুচেৰীত একেদিনাই নিৰ্বাচন অনুষ্ঠিত হৈছিল । একেদিনাই অসমতো 40 টা বিধানসভা সমষ্টিত নিৰ্বাচন অনুষ্ঠিত হৈছিল । মন কৰিবলগীয়া যে, 6 এপ্ৰিলত আয়োগে 444 টা বিধানসভা সমষ্টিৰ নিৰ্বাচন অনুষ্ঠিত কৰিছিল । তামিলনাডু (234 টা), কেৰালা (140 টা), পুডুচেৰী (30 টা) আৰু অসম (40 টা) । কিন্তু পশ্চিমবংগৰ 294 টা বিধানসভা সমষ্টিত নিৰ্বাচনৰ বাবে 8 টা পৰ্যায় কৰিবলগীয়া হ’ল কিয় ? নিৰ্বাচনী আয়োগে ইয়াৰ উত্তৰ দিব লাগিব ।
আনহাতে একে সময়তে ক’ভিড সংক্ৰমণৰ হাৰ দেশত আছিল গড়ে প্ৰায় এক লাখ । কিন্তু নিৰ্বাচন আয়োগে সেইফালে নজৰ দিয়াৰ প্ৰয়োজনবোধ নকৰিলে । কেৱল মাত্ৰ মাদ্ৰাছ উচ্চ ন্যায়ালয়ে যেতিয়া তীব্ৰ সমালোচনা কৰিলে, তেতিয়াহে আয়োগে কিছু নিৰ্দেশাৱলী জাৰি কৰে । তাৰ পাচতো নিৰ্বাচন আয়োগে কয় যে, উচ্চ ন্যায়ালয়ে আয়োগৰ নিচিনা এটা সাংবিধানিক অনুষ্ঠানৰ বিষয়ে মন্তব্য দিয়াতো অনুচিত । নিৰ্বাচন আয়োগৰ যুক্তিৰ আন এটা ভুল এয়ে যে, আয়োগে নিজকে উচ্চ ন্যায়ালয়ৰ সমকক্ষ বুলি জ্ঞান কৰিছে যিটো অযুক্তিকৰ । সংবিধানে উচ্চ ন্যায়ালয়ক কিছু অধিকাৰ দিছে, যাৰ ফলত ন্যায়ালয়ে নিৰ্বাচনী আয়োগৰ নিচিনা অনুষ্ঠানৰ বিৰুদ্ধেও মন্তব্য তথা ৰিট ইচ্ছু কৰিব পাৰে । নিৰ্বাচন আয়োগে সেয়া কৰিব নোৱাৰে । আয়োগে মাথো ন্যায়ালয়ৰ এই আদেশ বা ৰিটসমূহক স-সন্মানে মানি লোৱাৰ বাবে বাধ্য হ’ব লাগিব ।
এই প্ৰশ্নসমূহ সেইসকল ব্যক্তি তথা অনুষ্ঠানে উত্থাপন কৰিছে যিসকলে সাংবিধানিক অনুষ্ঠানসমূহৰ কাম-কাজৰ ওপৰত নজৰ ৰাখে আৰু সেয়ে নিৰ্বাচন আয়োগৰ নিচিনা অনুষ্ঠানে এই সমালোচনা বা মন্তব্য উঠাই লোৱাৰ বাবে বা মচি পেলোৱাৰ বাবে কৰা দাবী আচৰিত । সৰ্বোচ্চ ন্যায়ালয়ে কোৱাৰ নিচিনা অনুষ্ঠানসমূহ শক্তিশালী আৰু প্ৰাণৱন্ত হোৱা উচিত, যিয়ে গণতন্ত্ৰৰ বাবে উপকাৰী হয় আৰু ইয়াত কোনো দ্বি-মত থাকিব নোৱাৰে ।
লেখক: এ. সূৰ্যপ্ৰকাশ
