নেশ্যনেল ডেস্ক,৬ জুলাই : এগৰাকী ব্যক্তিক চিনাক্ত কৰিবলগীয়া তথ্যক ব্যক্তিগত তথ্য বুলি কোৱা হয় । ব্যৱসায় আৰু চৰকাৰী প্ৰতিষ্ঠানে সামগ্ৰী আৰু সেৱা প্ৰদান কৰিবলৈ ব্যক্তিগত তথ্য প্ৰক্ৰিয়াত জড়িত হৈ আছে । এই প্ৰক্ৰিয়াকৰণে ব্যক্তিগত পছন্দৰ বুজাবুজি, অনুকূলনৰ সুবিধা, লক্ষ্যযুক্ত বিজ্ঞাপন আৰু পৰামৰ্শৰ বিকাশ সক্ষম কৰে । ইয়াৰ উপৰিও, ব্যক্তিগত তথ্য প্ৰক্ৰিয়াই আইন প্ৰৱৰ্তনৰ প্ৰচেষ্টাত সহায় কৰিব পাৰে । অৱশ্যে, অনিয়ন্ত্ৰিত প্ৰক্ৰিয়াকৰণে ব্যক্তিৰ মৌলিক অধিকাৰ হিচাপে স্বীকৃতি দিয়া গোপনীয়তাৰ বাবে বিপদাশংকা সৃষ্টি কৰে । ইয়াৰ ফলত নেতিবাচক প্ৰভাৱ যেনে বিত্তীয় ক্ষতি, সুনাম আৰু প্ৰফাইলিঙত ক্ষতি হ'ব পাৰে ।
বৰ্তমান ভাৰতত বিশেষভাৱে তথ্য সুৰক্ষাৰ বাবে এক নিৰ্দিষ্ট স্বতন্ত্ৰ আইনৰ অভাৱ আছে । ব্যক্তিগত তথ্যৰ ব্যৱহাৰ ২০০০ চনৰ তথ্য প্ৰযুক্তি (আইটি) আইনৰ দ্বাৰা নিয়ন্ত্ৰিত হয় । অৱশ্যে, এইটো স্পষ্ট হৈ পৰিছে যে ব্যক্তিগত তথ্যৰ বাবে পৰ্যাপ্ত সুৰক্ষা নিশ্চিত কৰাৰ ক্ষেত্ৰত এই পদক্ষেপ কম । ইয়াৰ সমাধানৰ বাবে, কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰে দেশৰ ভিতৰত তথ্য সুৰক্ষাৰ বিষয়বোৰ পৰীক্ষা কৰিবলৈ ন্যায়াধীশ বি. এন. শ্ৰীকৃষ্ণৰ অধ্যক্ষতাত ২০১৭ চনত তথ্য সুৰক্ষাৰ ওপৰত বিশেষজ্ঞৰ এখন সমিতি গঠন কৰিছিল ।
সমিতিখনে ২০১৮ চনৰ জুলাইত ইয়াৰ প্ৰতিবেদন দাখিল কৰিছিল আৰু ইয়াৰ পৰামৰ্শৰ ওপৰত ভিত্ত কৰি ২০১৯ চনৰ ডিচেম্বৰত ব্যক্তিগত তথ্য সুৰক্ষা বিধেয়ক লোকসভাত উত্থাপন কৰিছিল । বিধেয়কখন পৰৱৰ্তী সময়ত এক যুটীয়া সংসদীয় সমিতিলৈ প্ৰেৰণ কৰা হয় । যিয়ে ২০২১ চনৰ ডিচেম্বৰত ইয়াৰ প্ৰতিবেদন উপস্থাপন কৰে । ২০২২ চনৰ আগষ্ট মাহত, বিধেয়কখন সংসদৰ পৰা প্ৰত্যাহাৰ কৰা হয় । ২০২২ চনৰ নৱেম্বৰত, ইলেক্ট্ৰনিক্স আৰু তথ্য প্ৰযুক্তি মন্ত্ৰালয়ে ২০২২ চনৰ খচৰা ডিজিটেল ব্যক্তিগত তথ্য সুৰক্ষা বিধেয়ক মুকলি কৰে । যাৰ দ্বাৰা জনসাধাৰণৰ মতামত বিচৰা হয় ।
ইয়াৰ উপৰিও, বিধেয়কখনে "ডাটা প্ৰচেছৰ" হিচাপে জনাজাত প্ৰতিষ্ঠানবোৰ নিয়ন্ত্ৰণ কৰিব বিচাৰে । যি এই কোম্পানীবোৰৰ হৈ এনে ডাটা প্ৰক্ৰিয়া কৰে । উদাহৰণ স্বৰূপে, ব্যক্তিগত ডাটা সংৰক্ষণৰ বাবে ক্লাউড ষ্টোৰেজ প্ৰদানকাৰীৰ সেৱা ব্যৱহাৰ কৰা এপ্লিকেশ্বন এটাৰ বাবে ক্লাউড ষ্টোৰেজ সেৱা প্ৰদানকাৰীয়ে কোম্পানীৰ নিৰ্দেশনা কঠোৰভাৱে পালন কৰিব লাগিব । তদুপৰি, বিধেয়কখনত ব্যক্তিসকলৰ অধিকাৰ অন্তৰ্ভুক্ত আছে, যাক "ডাটা প্ৰিন্সিপাল" বুলি কোৱা হয় ।
প্ৰস্তাৱিত বিধেয়ক অনুসৰি ব্যক্তিগত তথ্যৰ সংজ্ঞাৰ অধীনত কি তথ্য পৰে ?
প্ৰস্তাৱিত বিধেয়কখনে ব্যক্তিগত তথ্যক এজন লোকক চিনাক্তৰ সৈতে সম্পৰ্কিত তথ্যক বুজায় । ইয়াত অন্তৰ্ভুক্ত থাকে পোনপটীয়াকৈ চিনাক্ত কৰিব পৰা তথ্য যেনে নাম আৰু সম্পৰ্কৰ বিৱৰণ, লগতে পৰোক্ষভাৱে চিনাক্ত কৰিব পৰা তথ্য যেনে বাহনৰ নম্বৰ, অৱস্থানৰ তথ্য, কৰ্মচাৰী কোড বা একে ধৰণৰ ডাটা যাক ব্যক্তি এজন চিনাক্ত কৰিবলৈ ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰি । এই বিভিন্ন প্ৰকাৰৰ তথ্যই সামূহিকভাৱে ব্যক্তিগত তথ্য গঠন কৰে কিয়নো ই এজন ব্যক্তিৰ চিনাক্তকৰণত সহায় কৰে ।
আনহাতে, ব্যক্তি এজনক ব্যক্তিগতভাৱে চিনাক্ত কৰাত অৰিহণা নিদিয়া যিকোনো তথ্য ব্যক্তিগত তথ্যৰ শ্ৰেণীৰ অন্তৰ্গত নহয় । উদাহৰণ স্বৰূপে, অ-ব্যক্তিগত ডাটাত অন্তৰ্ভুক্ত থাকিব পাৰে একত্ৰিত ব্যৱহাৰ তথ্য, যেনে এপ্লিকেশ্বন এটাত ব্যয় কৰা সময়ৰ পৰিমাণ বা কোনো ব্যক্তিৰ কোনো নিৰ্দিষ্ট প্ৰসংগ অবিহনে ৱেবছাইট এটাত চাৰ্ছ কৰা বিষয়বোৰ ।
প্ৰস্তাৱিত বিধেয়কৰ অধীনত ব্যক্তিসকলক কি অধিকাৰ প্ৰদান কৰা হয় ?
প্ৰস্তাৱিত বিধেয়কখনৰ লক্ষ্য ব্যক্তিগত তথ্যৰ ব্যৱহাৰ সীমিত কৰাৰ বাবা নহয় । কিন্তু ডিজিটেল অৰ্থনীতিৰ বিকাশত ইয়াৰ গুৰুত্ব আছে । ইয়াৰ উদ্দেশ্য হৈছে ব্যক্তিৰ অধিকাৰ সুৰক্ষিত কৰা আৰু ব্যক্তিগত তথ্য ব্যৱহাৰ আৰু প্ৰক্ৰিয়া কৰা ব্যৱসায়ৰ স্বাৰ্থ সুৰক্ষিত কৰাৰ মাজত ভাৰসাম্য ৰক্ষা কৰা ।
ইয়াক লাভ কৰিবলৈ, বিধেয়কখনে এক নিৰ্দিষ্ট বাধ্যবাধকতা স্থাপন কৰে যাক কোম্পানীবোৰে মানি চলিব লাগিব । ইয়াৰ উপৰিও, ডাটা কেৱল স্পষ্ট সন্মতিৰে বা এনে পৰিস্থিতিত প্ৰক্ৰিয়া কৰিব পাৰি য'ত ব্যক্তিৰ পৰা সন্মতি গ্ৰহণ কৰা হয় বা আইনৰ দ্বাৰা প্ৰয়োজন হয় । প্ৰস্তাৱিত বিধেয়কখনে ব্যক্তিসকলক তেওঁলোকৰ ব্যক্তিগত তথ্য সম্পৰ্কে এপ আৰু ৱেবছাইটৰ পৰা তথ্য অনুৰোধ কৰাৰ কেইবাটাও অধিকাৰ প্ৰদান কৰে ।
প্ৰস্তাৱিত বিধেয়কখনে ব্যক্তিসকলক নিম্নলিখিত অধিকাৰসমূহ প্ৰদান কৰে :
ক) ব্যক্তিগত তথ্য প্ৰক্ৰিয়াকৰণৰ তথ্য আৰু সাৰাংশ লাভ কৰাৰ অধিকাৰ :
কোম্পানী এটাই তেওঁলোকৰ ব্যক্তিগত তথ্য প্ৰক্ৰিয়া কৰিছে নে আৰু ইয়াক কেনেদৰে প্ৰক্ৰিয়া কৰা হৈছে ব্যক্তিসকলে জনাৰ অধিকাৰ আছে । তথ্য প্ৰক্ৰিয়াকৰণ আৰু অন্যান্য ব্যক্তিগত অধিকাৰ ব্যৱহাৰত কোম্পানীৰ ভূমিকা বুজাৰ বাবে এইটো গুৰুত্বপূৰ্ণ ।
খ) সন্মতি প্ৰত্যাহাৰ কৰাৰ অধিকাৰ :
পূৰ্বৰ অধিকাৰৰ উপৰিও কোম্পানীয়ে সম্পাদন কৰা কাৰ্যকলাপসহ ব্যক্তিসকলে তেওঁলোকৰ সংসাধিত বা প্ৰক্ৰিয়াকৰণ তথ্যৰ সাৰাংশ অনুৰোধ কৰিব পাৰে । তেওঁলোকে তৃতীয় পক্ষৰ কোম্পানীবোৰৰ বিৱৰণো লাভ কৰিব পাৰে যাৰ সৈতে তেওঁলোকৰ তথ্য আৰু তথ্য শ্ৰেণী ভাগ-বতৰা কৰা হৈছে । এবাৰ অৱগত হোৱাৰ পাছত, ব্যক্তিসকলে তেওঁলোকৰ তথ্য প্ৰক্ৰিয়া কৰাটো নিবিচাৰিলে তেওঁলোকৰ সন্মতি প্ৰত্যাহাৰ কৰাৰ বিকল্প আছে । এইটো ব্যক্তিসকলৰ বাবে উপলব্ধ এক গুৰুত্বপূৰ্ণ অধিকাৰ ।
গ) সংশোধন আৰু বীমা কৰাৰ অধিকাৰ:
ব্যক্তিসকলৰ তেওঁলোকৰ ব্যক্তিগত তথ্য সংশোধন বা ডিলিট কৰাৰ অধিকাৰ আছে ।
এই অধিকাৰে ব্যক্তিসকলক কিহৰ অনুমতি দিয়ে :
অশুদ্ধ বা বিভ্ৰান্তিকৰ ব্যক্তিগত তথ্য সংশোধন কৰক- যেনে তেওঁলোকৰ নাম বা অন্যান্য ব্যক্তিগত বিৱৰণৰ বানান সংশোধন কৰা ।
সম্পূৰ্ণ বা অসম্পূৰ্ণ ব্যক্তিগত তথ্য- যেনে তেওঁলোকৰ ডাক ঠিকনা তথ্যত মিচিং পিন কোড যোগ দিয়া ।