নিউজ ডেস্ক, 25 অক্টোবৰ : পাঞ্জাৱ আৰু মহাৰাষ্ট্ৰ ক'অপাৰেটিভ বেংক (PMC)ৰ বিত্তীয় কেলেংকাৰীয়ে সমবায় বেংক ব্যৱস্থাৰ কাৰ্য পদ্ধতিক লৈ শেহতীয়াভাৱে দেশবাসীৰ চকু কঁপালত তোলা ঘটনা সংঘটিত কৰিছে ৷ ভাৰতীয় ৰিজাৰ্ভ বেংকে ইতিমধ্যে বেংকটোৰ ধনৰ লেনদেনত নিষেধাজ্ঞা আৰোপ কৰিছে ৷ বিগত কেই সপ্তাহমানত শেহতীয়া পৰিস্থিতিৰ বাবে বেংকটোৰ গ্ৰাহকসকলৰ মাজত তীব্ৰ উদ্বিগ্নতা বিৰাজ কৰাৰ লগতে ইতিমধ্যে চাৰিজনকৈ বিনিয়োগকাৰী মৃত্যুমুখত পৰিছে ৷ RBIয়ে এনে পৰিস্থিতিত জনসাধাৰণক পতিয়ন নিয়াবলৈ বিবৃতি দিছে যে, ভাৰতীয় বেংকিং সেৱা নিৰাপদ আৰু সুস্থিৰ হৈ আছে তথা ইয়াক লৈ উদ্বিগ্ন হোৱাৰ প্ৰয়োজন নাই ৷ এই ক্ষেত্ৰত দেশৰ বিত্তীয় খণ্ডৰ অৱস্থা আৰু জনসাধাৰণৰ মাজত আস্থা সম্পৰ্কত এনেবোৰ বেংকৰ ভৱিষ্যৎ তথা প্ৰত্যাহ্বানসমূহ আলোকপাত কৰাৰ বাবে প্ৰয়োজন আহি পৰিছে ৷
শেহতীয়া স্থিতি আৰু প্ৰত্যাহ্বানসমূহ :
বিশেষকৈ বেংকিং সেৱাৰ সৈতে জড়িত নথকা জনসাধাৰণৰ মাজত ঋণ ব্যৱস্থাৰ গুৰুত্ব সমবায় প্ৰতিষ্ঠানসমূহে পালন কৰি আহিছে ৷ 19 শতিকাৰ পৰাই আৰম্ভ হোৱা ভাৰতীয় সমবায় আন্দোলনে গ্ৰামাঞ্চলত ব্যক্তিগত ঋণদাতাৰ আগ্ৰাসনৰ বিকল্প হিচাপে এক ব্যৱস্থাৰূপে পৰিগণিত হৈছে ৷ প্ৰকৃততে সমবায় বেংকসমূহ ক্ষুদ্ৰ ব্যৱসায়ী আৰু ঋণ গ্ৰহণ কৰা লোকৰ উপৰিও সাধাৰণ শ্ৰেণীৰ জনসাধাৰণৰ আশাৰ কেন্দ্ৰবিন্দু হিচাপে থিয় দিছে ৷ এনেবোৰ বেংকত জমাকাৰীসকলে ব্যক্তিগত গুৰুত্ব আৰু অধিক হাৰৰ সূদৰ বাবে আকৃষ্ট হৈ আহিছে ৷ সম্প্ৰতি সমবায় ব্যৱস্থাটো 1,551 টা নগৰীয়া সমবায় বেংক আৰু 96,612 গ্ৰাম্য সমবায়ক 2018 চনৰ পৰাই সামৰি লৈছে ৷ গ্ৰামাঞ্চলত গ্ৰামীন সমবায় আৰু সৰু সৰু চহৰক সামৰি লোৱাৰ বিপৰীতে নগৰীয়া সমবায় বেংকে চহৰ আৰু ইয়াৰ উপকন্ঠীয় অঞ্চলক সামৰি লৈছে ৷ উল্লেখ্য যে,বেংকিং খণ্ডৰ সামগ্ৰিক অৰ্থনৈতিক বিকাশৰ দৰে সমবায় বেংকে সম পৰিমাণৰ অগ্ৰগতি লাভ কৰিব পৰা নাই ৷ ফলত 2017 চনৰ তথ্য অনুসৰি,বাণিজ্যিক বেংকসমূহৰ সম্পত্তিৰ পৰিমাণৰ তুলনাত কেৱল 11 শতাংশহে আহৰণ কৰিবলৈ সক্ষম হৈছে ৷ 2017-18 বৰ্ষৰ RBI ৰ প্ৰতিবেদন অনুসৰি, ভাৰতবৰ্ষত সমবায় বেংকৰ এই স্থিতি পোহৰলৈ আহিছে ৷ গ্ৰাম্য সমবায়ৰ ক্ষেত্ৰত তেওঁলোকৰ লাভালাভ আৰু গুণগত চাহিদাৰ ওপৰত পাৰদৰ্শিতা নিৰ্ভৰ কৰে ৷ ৰাজ্যিক সমবায় বেংকসমূহে অপাৰদৰ্শী সম্পদ আৰু লাভাংশৰ অনুপাত ব্যৱধান উন্নত কৰিছে যদিও জিলা পৰ্যায়ৰ কেন্দ্ৰীয় সমবায় বেংকসমূহৰ ক্ষেত্ৰত এই তুলনামূলক ব্যৱধান অৱনমিত হোৱা দেখা যায় ৷ কৃষিখণ্ডত দীৰ্ঘম্যাদী বিনিয়োগৰ ক্ষেত্ৰত সমবায় বেংকৰ বিত্তীয় পাৰদৰ্শিতা মুঠেই সন্তোষজনক নহয় আৰু ইয়াৰ ক্ৰমাৎ অৱনতিহে ঘটিছে ৷
নগৰীয়া সমবায় বেংকসমূহৰ ক্ষেত্ৰত RBIয়ে আগবঢ়োৱা তথ্যই দেখুৱাইছে যে,যদিও বেংকৰ সম্পদৰাজিৰ গুণগত মানৰ অগ্ৰগতি হ'লেও সামগ্ৰিকভাৱে ইয়াৰ লাভালাভ যথেষ্ট নমনীয় ৷ মন কৰিবলগীয়া যে,1,551টা বেংকৰ ভিতৰত 26 টা বেংক নিয়ামকৰ অধীনস্থ আৰু 46 টা বেংকৰ পাৰদৰ্শিতা নেতিবাচক ৷ এনেবোৰ চহৰীয়া বেংকৰ মাজত সংঘটিত হৈছে বিত্তীয় কেলেংকাৰী ৷ তাৰে ভিতৰত অন্যতম উদাহৰণ হৈছে গুজৰাটৰ মাধৱপুৰ ক'অপাৰেটিভ বেংক ৷ 2001 চনত এই বেংকটোৱে ষ্ট'ক বজাৰৰ দালাল কেতন মেহতাক ঋণ দি বৃহৎ সম্পত্তিৰ অংশীদাৰ হৈ বিপাঙত পৰিছিল ৷ একেদৰে,শেহতীয়া PMCৰ সমস্যাৰ ক্ষেত্ৰত তিনিটা প্ৰধান সমস্যা হৈছে (ক) বিত্তীয় অনিয়মিতা, (খ) আভ্যন্তৰীণ নিয়ন্ত্ৰণহীন ব্যৱস্থা, (গ) ভুল তথ্যৰে পৰিচালিত হোৱা ৷ এয়া সৰ্বজনবিদিত যে, PMC য়ে HDIL(Housing Development and Infrustructure Limited) ক 73 শতাংশ সম্পদ আগবঢ়াইছিল ৷ বেংকটোৱে RBI ৰ নিৰীক্ষণৰ পৰা পৰিত্ৰাণ পাবলৈ 21,000 একাউন্ট ব্যৱহাৰ কৰিছিল ৷ ভুৱা একাউন্টেৰে এটা নিৰ্মাণ প্ৰতিষ্ঠানক এনেদৰে সহায় আগবঢ়াবলৈ যোৱা ঘটনাই বৃহৎ কেলেংকাৰীৰ সৃষ্টি কৰিছে ৷
1966ত সমবায় বেংকসমূহ প্ৰত্যক্ষভাৱে RBI ৰ অধীনলৈ আহে যদিও দ্বৈত নিয়ামকৰ বাবে ই সমস্যাৰ সন্মুখীন হয় ৷ উল্লেখ্য যে, নগৰীয়া ক'অপাৰেটিভ বেংকসমূহ RBI ৰ অধীনৰ হোৱাৰ উপৰিও ৰাজ্যিক সমবায় পঞ্জীয়কৰ নিৰীক্ষণতো আছে ৷ লগতে সমবায় পঞ্জীয়কসমূহৰ নিয়ন্ত্ৰণত নাথাকে বেংকৰ ব্যৱস্থাপক মণ্ডলী আৰু ইয়াৰ প্ৰশাসনিক তথা অভিলেখাগাৰ ৷ ইপিনে,RBI ৰ নিৰীক্ষণৰ ভিতৰত সকলো ধৰণৰ নিয়ামক যেনে, অনুজ্ঞাপত্ৰ, নগদ জমা, বাধ্যতামূলক জমা ধনৰ অনুপাত আৰু বেংকসমূহৰ পৰিদৰ্শন আদি অন্তৰ্নিহিত হৈ থাকে ৷ কিন্তু এইটোও এটা ধাৰণা যে, ক'অপাৰেটিভ বেংকৰ ওপৰত RBI ৰ প্ৰত্যক্ষ নিয়ন্ত্ৰণ নাথাকে যিদৰে ব্যক্তিগত খণ্ডৰ বেংকসমূহৰ ওপৰত নিয়ন্ত্ৰণ থাকে ৷
1993-2004ত RBI য়ে নগৰীয়া ক'অপাৰেটিভ বেংকৰ অনুজ্ঞা নীতিৰ ওপৰত নিয়ম বলৱৎ কৰাত বেংকসমূহৰ সংখ্যা বৃদ্ধি পাইছিল ৷ একেসময়তে এই খণ্ডটোত দেখা দিয়া সমস্যা বৃদ্ধি পোৱাত RBI য়ে নতুন নীতিৰে বেংকসমূহৰ একত্ৰীকৰণ তথা অপাৰদৰ্শী সকলক বন্ধ কৰাৰ নীতি গ্ৰহণ কৰে ৷ RBI য়ে নিয়ামক আইনৰ অধীনত নিৰীক্ষণ কৰিলে যদিও দুৰ্বল প্ৰশাসন আৰু অপেচাদাৰী তথা প্ৰযুক্তিৰ উপযুক্ত ব্যৱহাৰৰ অভাৱে সমস্যা অধিক গভীৰ কৰি তুলে ৷ ইপিনে,বাণিজ্যিক বেংকসমূহৰ প্ৰযুক্তিগতকৰণ আৰু ইয়াৰ প্ৰসাৰকৰণে সমবায় বেংকৰ ভূমিকা হ্ৰাস কৰিলে ৷ একেদৰে,সমবায় বেংকে প্ৰতিযোগিতাৰ বজাৰত সমস্যাৰ সন্মুখীন হ'ল তথা মূলধনৰ ক্ষেত্ৰতো বিভিন্ন সমস্যাই গা কৰি উঠিলে ৷ কিয়নো সমবায় বেংকে শ্বেয়াৰ বজাৰত অংশীদাৰত্বৰে সম্পদৰাজি বৃদ্ধি কৰাত অপাৰগ ৷
সমবায় গাঁঠনিত পেচাদাৰী ব'ৰ্ড গঠন কৰা সম্ভৱ নহয় ৷ কিয়নো,সমবায় বেংকৰ সদস্যসকলে সঞ্চালক মণ্ডলী নিৰ্বাচিত কৰে তথা প্ৰায় ভাগ ক্ষেত্ৰতে এনেবোৰ বিষয়ত ৰাজনীতিবিদে নিয়ন্ত্ৰণ কৰে ৷ বিভিন্ন ৰাজ্যত বিত্তীয় খণ্ডৰ ৰাজনৈতিক নিয়ন্ত্ৰণে ৰাজনৈতিক উদ্দেশ্য সাধনত গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰে আৰু ঋণ অথবা চাকৰিৰ ক্ষেত্ৰত প্ৰত্যক্ষ হস্তক্ষেপ দেখা যায় ৷